پژوهش ها و اقدامات اندیشکده های ایران
طبقه بندی فعالیت های مطالعاتی و اجرایی اندیشکده های ایران
اگر چه در کشور ما تاکنون مطالعاتی در رابطه با اندیشکده ها و نوع فعالیت ها و اثرگذاری آن ها انجام گرفته است، اما بیشتر این تحقیقات مبتنی بر بررسی اندیشکده های غربی بوده و کمتر به اندیشکده های ایرانی به عنوان یک پدیده بومی پرداخته شده است. به نظر می رسد امروز پس از گذشت حدود سه دهه از شکل گیری اولین اندیشکده های ایرانی، زمان آن رسیده است که این مجموعه ها به صورت جدی تر مورد بررسی قرار بگیرند.
سایت جامعه اندیشکده های ایران، رسانه اندیشکده ها و موسسات سیاست پژوهی و سیاست گذاری است. در این سایت، اندیشکده ها و فعالیت های پژوهشی و اجرایی آن ها معرفی می شود و محصولات مرتبط با آن ها در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد. همچنین اخبار مرتبط با فعالیت های اندیشکده ها در این سایت انتشار می یابد.
هدف از معرفی اندیشکده ها و فعالیت های آن ها تاکید بر نیاز واقعی کشور به وجود این مجموعه ها و پژوهش ها و اقدامات آن ها در حوزه سیاست های عمومی کشور است. این معرفی به ایجاد درکی بهتر از چیستی اندیشکده ها و کارکرد اندیشکده ها در کشور نیز کمک می نماید. هدف دیگر، ترویج محتواها و ایده های تولیدی در اندیشکده ها برای حل مسائل کشور است. به علاوه، جمع آوری و دسته بندی فعالیت های اندیشکده ها می تواند به ایجاد الگوهایی برای افراد علاقه مندی که هنوز وارد این عرصه نشده اند کمک نماید.
پژوهش ها و اقدامات اندیشکده ها
در این سایت فعالیت های اندیشکده ها در دو دسته «پژوهش ها» و «اقدامات» ارائه می شود. معیار این دسته بندی غالب بودن «پژوهش» یا «اجرا» در فعالیت ها یا به تعبیر دیگر «علمی» یا «عملی» بودن است. بر این اساس، در اینجا فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی با عنوان «پژوهش ها» و فعالیت های اجرایی و عملیاتی با عنوان «اقدامات» معرفی می گردد.
پژوهش های اندیشکده ها
منظور از خدمات اندیشکده ها، غالبا پروژه ها و فعالیت های پژوهشی این مجموعه ها است. پروژه های پژوهشی اندیشکده ها به صورت کلی در حوزه مسائل و سیاست های عمومی کشور قرار می گیرد. همچنین از اندیشکده ها انتظار می رود که در خروجی پروژه های خود پیشنهادها و راهکارهایی برای حل مسائل ارائه دهند. به عبارت دیگر، وجه مشترک پروژه های اندیشکده ها را می توان پرداختن به مسائل عمومی کشور و ارائه راه حل برای آن ها دانست.
مسائلی که به عنوان پروژه های اندیشکده ها قرار می گیرد را می توان به لحاظ «موضوع» دسته بندی نمود. موضوعات اصلی پژوهش های اندیشکده ها در ۱۲ حوزه اصلی و زیرمجموعه های آن ها قرار می گیرد. این حوزه ها عبارتند از: اقتصاد، اجتماعی و فرهنگی، علم و فناوری، سیاست خارجی، حکمرانی، انرژی، کشاورزی و آب، سلامت و بهداشت، آموزش، محیط زیست، توسعه منطقه ای و شهری، دفاع و امنیت.
خدمات اندیشکده ها را علاوه بر موضوع، بر حسب «متدولوژی» به کار رفته در پروژه نیز می توان دسته بندی نمود. متدولوژی های قابل استفاده در پروژه های اندیشکده ها متنوع است و ممکن است تاحدی همپوشانی هم داشته باشد. مهم ترین متدولوژی هایی که در پروژه های اندیشکده های ایرانی تاکنون مورد استفاده قرارگرفته است عبارتست از: مطالعه تطبیقی، طراحی الگو و مدل، عارضه یابی، بررسی و تحلیل، آینده پژوهی، تدوین نقشه راه، تدوین راهبرد، تدوین دکترین، نگاشت، ارزیابی، رصد، طراحی شاخص و … . البته لازم به ذکر است که متدولوژی های پروژه های اندیشکده ها حسب کاربرد آن ها قابل افزایش است و حتی ممکن است متدولوژی هایی توسط برخی اندیشکده ها طراحی نیز شده و به این فهرست افزوده شود.
در ادامه جهت تقریب به ذهن، برای برخی از این متدولوژی ها نمونه هایی ذکر می گردد.
مطالعه تطبیقی
- مطالعه تطبیقی تجارب کشورها در شفافیت آرای نمایندگان پارلمان (حکمرانی)
- تجربیات جهانی مواجهه با بحران های بانکی (اقتصاد)
- مطالعه تطبیقی اختیارات شرکت ملی گاز (انرژی)
- مطالعه تطبیقی تجربیات کشورها در زمینه تجارت و صنعت (اقتصاد)
طراحی الگو و مدل
- طراحی مدلی برای حذف یارانه انرژی پر مصرف‌ها (انرژی)
- طراحی الگوی فروش ریالی نفت در بورس (انرژی)
- طراحی الگوی بازار متشکل مبادله سهمیه سوخت (انرژی)
- طراحی مدل پیش بینی درگیری ها و ائتلاف های منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا (سیاست خارجی)
- طراحی صندوق سرمایه گذاری خطر پذیر در صنایع فرهنگی (اجتماعی و فرهنگی)
عارضه یابی و مساله یابی
- آسیب شناسی مشکلات ساختاری صنعت سیمان کشور (اقتصاد)
- عارضه یابی نظام آمار و اطلاعات علم و فناوری کشور (علم و فناوری)
- آسیب شناسی دریافت حق بیمه قراردادها توسط سازمان تامین اجتماعی (اقتصاد)
- عارضه‌یابی وضعیت سهام عدالت (اقتصاد)
- آسیب شناسی صنعت بازی‌های رایانه ای در ایران (اجتماعی و فرهنگی)
بررسی و تحلیل
- بررسی و تحلیل وضعیت موجود سامانه‌های شفافیت اطلاعات اقتصادی (اقتصاد)
- بررسی اقتصادی قراردادهای نفتی ایران (IPC) (اقتصاد)
- تحلیل میزان نفوذ تجاری ایران در کشورهای منطقه (اقتصاد)
- نقد و بررسی پیش نویس لایحه شفافیت دولت (حکمرانی)
- بررسی و تحلیل چالش های تامین مالی شرکت های دانش بنیان در کشور (اقتصاد)
- بررسی و تحلیل رویکردهای توسعه نظام ملی تنظیم گری (حکمرانی)
- نقد و بررسی تعهدات بین‌المللی در دولت یازدهم (سیاست خارجی)
- بررسی و تحلیل کارکرد مناطق آزاد در ایران و تبعات افزایش تعداد آن (اقتصاد)
- بررسی و تحلیل تعامل میان ایران و گروه ویژه اقدام مالی (FATF) (اقتصاد)
- آسیب شناسی پیشینه تاریخی اصلاح نظام اداری در ایران (حکمرانی)
- بررسی آثار مخرب سوئیف بر اقتصاد ایران (اقتصاد)
- بررسی وضعیت تجارت ایران با اتحادیه اروپا (اقتصاد)
- بررسی جنگ ارزی ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در سال‌های ۱۳۹۰ -۹۱ (اقتصاد)
- بررسی سیر تاریخی تحولات قوانین و مقررات آب زیر زمینی در ایران (کشاورزی و آب)
- بررسی و تحلیل موانع بهبود شرایط کسب و کار در ایران (اقتصاد)
- نقد و بررسی الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت (حکمرانی)
- بررسی وضعیت اعسار بانکی در کشور و ابعاد آن (اقتصاد)
- ارتقای جایگاه وثیقه سپاری اموال منقول و غیرمنقول در نظام بانکی ایران (اقتصاد)
- محاسبه یارانه پنهان انرژی در ایران سهم هر بخش اقتصادی از آن (انرژی)
- بررسی وضعیت مصرف آب شرب و پیامدهای اصلاح یارانه آب در اقتصاد ایران (انرژی)
- بررسی عملکرد رأی گیری الکترونیکی در ایران (حکمرانی)
- بررسی وضعیت شفافیت هزینه های انتخاباتی در کشور (حکمرانی)
- بررسی ساختار پارلمان ها در کشورهای مختلف و قوانین تدوین شده برای بهبود کارایی پارلمان (حکمرانی)
- بررسی و تحلیل چالش های تنظیم گری فضای مجازی (حکمرانی)
آینده پژوهی
طراحی سامانه
تدوین نقشه راه
تدوین راهبرد
- طرح‌ریزی استراتژی ملی انرژی جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۱۴ (انرژی)
- راهبردهای مقابله با طرح معامله قرن با تمرکز بر فعالسازی نقش فلسطینیان مهاجر (سیاست خارجی)
- راهبردهای مقابله با تهدیدات دولت سعودی در حوزه اقتصاد سیاسی (سیاست خارجی)
- تدوین راهبردهای توسعه صنایع دریایی کشور (اقتصاد)
تدوین دکترین
نگاشت
ارزیابی
طراحی نظام موضوعات و مسائل
رصد
طراحی شاخص
امکان سنجی
- تحلیل اقتصادی و ژئوپلتیکی صادرات گاز طبیعی و ال.ان.جی کشور (انرژی)
- امکان سنجی تشکیل وزارت انرژی (انرژی)
اقدامات اندیشکده ها
مقصود از اقدامات اندیشکده ها، فعالیت هایی است که وجه اجرایی و عملیاتی آن ها بر وجه پژوهشی غالب است. البته این بدان معنا نیست که این فعالیت ها، نیاز به مطالعه و پژوهش ندارد. همانگونه که پروژه های پژوهشی نیز بخش های اجرایی و عملیاتی دارند. مهم ترین اقدامات اندیشکده ها عبارتست از: آموزش، برگزاری رویداد، شبکه سازی، انتشار مجله، سایت و صفحه مجازی، برگزاری مسابقه و … . این دسته ها نیز حسب اقدامات اندیشکده ها قابل افزایش است. در ادامه نمونه هایی برای هر یک از موارد مذکور ارائه می گردد.
آموزشی
- مدرسه توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها
- دوره عالی خط مشی گذاری عمومی
- دوره آموزش مجازی شفافیت
- دوره عالی خط مشی گذاری عمومی
رویداد
- سلسله نشست‌های حکمرانی در عمل
- همایش بین المللی آینده جهان اسلام در افق ۱۴۱۴
- سلسله نشست‌های governance talks
- هفته آینده پژوهی آصف
شبکه
- شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی (شمس)
- شبکه جامع علمی جهادگران اقتصاد مقاومتی (قصد)
- انجمن گفتگوی شفافیت برای ایران
مجله
رسانه
مسابقه
جنبش
- جنبش مردمی مقاومت در جنگ ارزی
جمع بندی
فعالیت های اندیشکده های ایران بر حسب غالب بودن وجه علمی یا عملی به دو دسته «خدمات» و «اقدامات» تفکیک می شود. در اینجا نمونه هایی از خدمات و اقدامات اندیشکده ها در دسته های گوناگون بیان گردید. البته این دسته ها قابل توسعه است و به نظر می رسد که فهرست خدمات اندیشکده ها بر حسب متدولوژی به ۲۵ دسته و اقدامات نیز بر حسب نوع اقدام به ۱۰ دسته قابل افزایش است. لازم به ذکر است که با درج محتوای بیشتر در این سایت، نمونه هایی که در دسته های فوق ذکر گردید تکمیل خواهد شد.
