انسداد در لبنان، بحران در عراق

شیوع کرونا موج اعتراضات را در لبنان و عراق کاهش داد و عملا بیروت و بغداد در وضعیت سیاسی بدی قرار داد. با انتخاب حریری به عنوان نخست وزیر مامور تشکیل کابینه، لبنان به شرایط پیچیده پیش از ۲۰۱۹ بازگشته و بعید به نظر می‌رسد حریری موفقیتی در تشکیل کابینه لبنان داشته باشد. منابع لبنانی خبر می‌دهند که حریری تحت فشار عربستان و فرانسه است. ضعف حریری و نبود پایگاه اجتماعی منسجم مانع اساسی برای کنار زدن جریان ۸ مارس خواهد بود. فراموش نشود در آخرین انتخابات مجلس نمایندگان لبنانی، این جریان ۷۲ کرسی از ۱۲۸ کرسی پارلمان را به دست آورد. البته زمزمه‌هایی هم وجود دارد که هنوز جدی نشده است. طرح انتخابات زودهنگام هرچند در بیروت مطرح است اما بازیگران خارجی خوب می‌دانند شیوع کرونا، مشکلات اقتصادی لبنان و انفجار بندر بیروت تماما فرآیندهایی است که به ضرر آنها تمام می‌شود و نمی‌تواند نتایج نهایی صندوق انتخابات را به نفع آنان تغییر دهد. در چنین شرایطی انسداد سیاسی در لبنان به بالاترین سطح خود رسیده و بعید نیست در شرایطی که وضعیت شیوع کرونا در لبنان نگران کننده است، شاهد موج جدیدی از حملات داعش و اعتراضات جوکری باشیم؛ موضوعی که می‌تواند به تغییر نظام سیاسی لبنان در زمان کوتاه سرعت دهد؛ پروژه ای که از سال ۲۰۱۱ به این سو با هر شرایطی بود به عنوان یک گزینه مطرح و البته تا حدودی شکست خورده است.

در طرف دیگر جوکرهای عراقی با تشکیل حزب عملا وارد فرآیند انتخابات شدند. هرچند انتخابات عراق قرار نیست به این زودی‌ها برگزار شود و به احتمال زیاد الکاظمی با سخت تر کردن شرایط بعید است به انتخابات آبان ۱۴۰۰ راضی شود؛ اما باید گفت شرایط عراق در وضعیتی قرار دارد که نمی‌توان گزینه جدیدی را روی کار آورد. الکاظمی خوب می‌داند یک نخست وزیر دوران گذار است و با برگزاری انتخابات به سبب مشخص نبودن هویت حزبی اش، به زودی از صحنه سیاست ورزی عراق کنار گذاشته خواهد شد. کارشناسان معتقدند افزایش ناآرامی های اخیر عراق به همین سبب است تا زمینه برای برگزاری انتخابات فراهم نشود و به بهانه نبود امنیت، انتخابات به تعویق افتد.

از طرفی دیگر هدف گذاری آمریکایی ها در عراق عدم برگزاری انتخابات است و تنها راه رسیدن به دولتی غیر همسو با مقاومت، تغییر قانون اساسی است. آمریکایی ها وضع نامناسبی در عراق دارند و حملات گروه های مخالف آنان افزایش یافته است. در پشتیبانی زمینی و انتقال تجهیزات لجستیکی دچار چالش شدند و با افزایش حملات ماندن در عراق برای آنها هزینه ای به مراتب بیشتر از ۲۰۱۰ دارد. در آن سال آمریکایی ها با نیروی منسجم در عراق مواجه نبودند؛ اما در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، نه تنها این نیروی سازمان یافته و منسجم شکل گرفته بلکه در جنگ با داعش پیروزی های بزرگی به دست آورده است.

بررسی کارشناسان اندیشکده مطالعات جهان اسلام نشان می‌دهد وضعیت عراق و لبنان در بدترین شرایط از سال ۲۰۱۸ به این سو قرار دارد و سناریوی غرب برای تلخ سازی پیروزی مقاومت در سال ۲۰۱۸ ( انتخابات لبنان و عراق) از طرح ریزی به اجرا رسیده است. بعید نیست در روزهای آینده شاهد پیچیده شدن وضعیت عراق و لبنان باشیم. با این حال هنوز مشخص نیست آرایش محور مقاومت در این بحران و انسداد سیاسی چیست اما شیوع کرونا به سکون دو طرف و درگیری ها افزوده است.

پی‌نوشت: یادداشت «انسداد در لبنان، بحران در عراق» توسط اندیشکده مطالعات جهان اسلام منتشر شده است.