جامعه شناسی انتخابات مجلس ۹۸

هدف این پژوهش، تحلیل ابعاد مختلف جامعه شناسی سیاسی انتخابات مجلس شورای اسلامی با تاکید بر چشم انداز انتخابات مجلس ۹۸ است. در بخش اول، دو عمده گفتمان جبهه اصلاح طلب و جبهه نیروهای انقلاب تحلیل و آسیب شناسی شده‌اند. بخش دوم هم به تحلیل و آسیب شناسی مجلس شورای اسلامی، سازوکارهای انتخابات مجلس شورای اسلامی و مشارکت انتخاباتی در انتخابات مجلس شورای اسلامی اختصاص یافته است.

نتایج پژوهش درخصوص انتخابات مجلس ۹۸، بیانگر این است که یک تحول گفتمانی در هر دو عمده‌ گفتمان کشور رخ داده که در استراتژی های گفتمانی و تبلیغاتی خودش را نشان داده است. این تحول گفتمانی شامل ظهور رادیکالیسم و مضیق ساختن تعریف از خود و موسع ساختن دایره تعریف از دیگری است. ارزش های انقلاب، دال مرکزی گفتمان نیروهای انقلابی، و دموکراسی نیز دال مرکزی گفتمان اصلاحات را تشکیل داده‌اند.

کثرت دال های انتزاعی و ضعف دال های انضمامی و فقدان قابلیت دسترسی دال های گفتمانی از مهمترین ضعف های گفتمان جبهه انقلاب است. گفتمان اصلاحات نیز به علت ضعف در دال های گفتمانیِ دارای قابلیت اعتبار برای جامعه امروز، آسیب‌پذیر است. جبهه اصلاحات به دلیل زوال سرمایه اجتماعی خود و موفق نبودن تجربه دولت، مجلس و شورای شهر کنونی تهران و جبهه نیروهای انقلاب نیز به دلیل نارضایتی حاشیه نشینان دارای پایگاه رای همسو با ریزش آرا روبرو هستند.

این آسیب های گفتمانی در کنار تداخلات ساختاری مجلس و ضعف های ساختاری در قوه نظارتی مجلس و همچنین ضعف های کارگزاران قوه مقننه و آسیب های سازوکارهای انتخابات مجلس شورای اسلامی، شامل به کار نگرفتن فناوری های نوین در برگزاری انتخابات، گسستگی قانون احزاب و قانون انتخابات از یکدیگر و حذف گروهی ناشی از نظام اکثریتی، انتخابات مجلس شورای اسلامی را با مسائل مختلفی روبرو ساخته که مستلزم ارائه راهبردها و اصلاحات در سطوح ساختاری، قانونی و گفتمانی و جناحی است.

مخاطبین و محتوای برخی پیشنهادهای این گزارش سیاستی به شرح زیر بوده است:

۱. مجلس شورای اسلامی: اصلاح آیین نامه مجلس شورای اسلامی و اصلاح قانون انتخابات؛

۲. وزارت کشور و شورای نگهبان: به‌کارگیری فناوری های نوین در انتخابات؛

۳. جبهه نیروهای انقلاب: به کارگیری الگوی همانندی در کنار الگوی سرپرستی در لیست بندی انتخاباتی، به خصوص لحاظ کردن دو روند موثر بر مشارکت انتخاباتی، شامل نارضایتی حاشیه نشینان و قوم گرایی در لیست بندی و اعطای سهمیه به اقوام، زنان، جوانان، حاشیه نشینان و اهل سنت در لیست انتخاباتی تهران و سایر حوزه های انتخابیه.

پی‌نوشت: این پژوهش در کارگروه تحولات سیاسی گروه حقوق و سیاست پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت و توسط هوشنگ شیخی انجام شده است.