بررسی و تحلیلصنعت و تجارتکسب و کار و تولید

بررسی چالش‌ های تولید ملی و ارائه راهبردها و راهکارهای گذار از این چالش ها

ارائه بسته راهبردی حمایت از تولید ملی در مواجهه با موانع تولید داخلی

امتیاز شورای علمی

به منظور حفظ استقلال کشور پس از دوران دفاع مقدس، تولید ملی و به تبع آن اقتصاد ملی باید در راستای شعارهای انقلاب بازطراحی شود. اما موانع بسیاری بر سر راه تولید داخلی وجود دارد: ساختار اقتصاد ملی مبتنی بر صادرات نفت خام و تک محصولی است؛ هزینه تولید در کشور بالا است؛ بخش واسطه ‌گری از سود بیشتری نسبت به تولید برخوردارند؛ و نوسانات نرخ ارز موجب افزایش ریسک تولید می‌شود. این در حالی است که تاثیر این آسیب ‌ها با ورود بیمه، آموزش دانشجویان در صنایع مختلف، ایجاد خوشه ‌های صنعتی متناسب با جغرافیای کشور و حمایت دولت قابل کنترل است.

ضرورت و اهداف پژوهش

دوران ۸ سال دفاع مقدس، نقطه عطفی برای حرکت به سمت پیشرفت و جهش اقتصادی بوده است. در این دوره، تقریبا هر آنچه قبل از انقلاب خریداری و انبار شده بود، توسط بخش مصرف داخلی کشور مورد استفاده قرار گرفت یا در دفاع مقدس، برای مقابله با دشمن و تامین نیازهای روزمره و ضروری کشور، مصرف شد و به اتمام رسید. از این رو، ظرفیت و نیاز به طراحی پایه‌ های نوینی برای تولید داخلی مبتنی بر شعارهای بنیادین انقلاب و استراتژی ‌های خودکفایی و استقلال شکل گرفت. در این گزارش، با هدف مسئله‌ یابی و ارائه راهکار، به موضوع تولید ملی و چالش ‌های آن پرداخته می‌ شود.

اسیب ‌شناسی وضعیت تولید در ایران

برخی از مهم‌ ترین آسیب ‌ها و موانع کارآمدی تولید ملی در کشور عبارت است از:

اقتصاد تک محصولی و خام فروشی: تزریق درآمدهای نفتی به سایر بخش‌ های اقتصاد ایران، تولید ملی را شدیدا تحت تاثیر قرار داده و اقتصاد ملی را به یک اقتصاد ضعیف و تک محصولی مبتنی بر صادرات نفت خام مبدل نموده است. این فرآیند منجر به آثار منفی ناگوار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شده است.

بالا بودن هزینه تولید در ایران: هزینه تولید و حتی هزینه شروع یک فرایند تولید در صنایع مختلف ایران بسیار بالاست و همین امر در بلندمدت منجر به کاهش قدرت رقابت‌ پذیری تولیدات ملی خواهد شد.

سود آوری بخش واسطه‌ گری: در اقتصاد ایران هیچ نظارتی بر واسطه‌ گری در بخش ‌های مختلف نیست. معمولا این نوع مبادلات به صورت رسمی ثبت نمی‌ گردد و تابع قوانین مالیاتی نیست. از طرفی، وجود تورم، رانت اطلاعاتی، نوسان نرخ ارز و سیستم توزیع نامناسب نیز بر سود آوری آن افزوده است. به همین دلیل، تولید جذابیت خود را در مقابل واسطه ‌گری از دست خواهد داد.

نوسانات قیمتی و افزایش ریسک تولید: به دلیل نوسانات سطح عمومی قیمت‌ ها، بالا بودن و نوسان نرخ بهره، نوسانات نرخ ارز و در نتیجه نوسانات قیمت نهاده‌ های وارداتی، ریسک تولید افزایش می‌ یابد. این ریسک منجر به ورود و خروج سریع در بخش‌ های تولیدی و کاهش کیفیت تولیدات می ‌شود.

از جمله اسیب ‌های دیگر تولید ملی به موارد زیر می ‌توان اشاره نمود: کیفیت پایین، پایین بودن سطح دانش فنی و عدم ارتباط عمیق بخش تولید و دانشگاه، اقتصاد رانتی و عدم شایسته سالاری، انحصاری بودن فضای تولید، ضعف سیستم بانکی و تامین مالی، واردات گسترده و قاچاق کالا، قدرت خرید پایین و عدم درخواست کالای باکیفیت.

اثار کوتاه‌ مدت و بلندمدت سیاست حمایتی دولت در واردات مواد اولیه ارزان و کالای واسطه‌ ای

در کوتاه‌ مدت، تولیدکنندگان به علت کاهش هزینه ‌های اولیه، تولیدات خود را افزایش داده و منجر به افزایش نرخ اشتغال خواهد شد. از طرفی دیگر، در مورد برخی کالاها، مرز مشخص برای تشخیص کالای واسطه ‌ای یا نهایی، وجود ندارد. مانند پارچه که می ‌تواند هم کالای واسطه ‌ای و هم کالای نهایی طبقه ‌بندی ‌شود. بنابراین در بلندمدت، واردات ارزان ‌قیمت باعث ضربه به تولید این نوع کالاها و تولید ملی خواهد شد.

نقش صنعت بیمه در حمایت از تولید ملی

شرکت‌ های بیمه از طرق مختلفی می ‌توانند بر رشد اقتصادی تاثیر داشته باشند. برخی از این راه ‌ها در ادامه بیان می‌ شود.

بیمه باعث افزایش ثبات مالی می ‌شود؛ در صورتی که یک شرکت بیمه‌ نشده با خسارات بزرگی مواجه ‌شود، ممکن است دچار ورشکستگی یا تعطیلی شود. درنتیجه، نه تنها ارزش خود را از دست می ‌دهد، بلکه با پیامدهایی نظیر بیکاری کارگران و حذف درامد مالیاتی دولت به اقتصاد ضربه می‌ زند.

بیمه به تجهیز پس ‌انداز کمک می ‌کند؛ طبق مطالعات انجام شده، متوسط اقتصاد ملی کشورهایی که پس‌انداز بیشتری دارند، سریع‌تر رشد می‌ کنند. به طور مثال، بیمه‌ گران با جمع‌ آوری نقدینگی از طریق دریافت حق بیمه از بیمه ‌گذاران، و اختصاص این مبالغ به سرمایه ‌گذاری‌ ها با اعطای وام، نیاز مالی پروژه ‌های بزرگ را برطرف نموده و به اقتصاد ملی کمک می ‌کنند. بنابراین این نوع کارکرد بیمه دقیقا در ارتباط با نرخ پس ‌انداز و نسبت سرمایه‌ گذاری به پس ‌انداز است.

بیمه به تخصیص کارآمد سرمایه کمک می ‌کند؛ بیمه‌ گران اطلاعات اساسی شرکت ‌ها را برای ارزیابی اینکه بیمه را به چه قیمتی بفروشند و هم به عنوان متقاضیان وام و سرمایه‌ گذاران جمع‌ آوری می ‌کنند. آنها سالم ‌ترین و کارآمدترین شرکت‌ ها را انتخاب کرده و برای آنها بیمه و سرمایه مالی تهیه می ‌کنند. از این راه شرکت ‌های بیمه نه تنها باعث تخصیص کارآمدتر سرمایه می‌ شوند، بلکه کنترل ریسک را نیز سرعت می ‌بخشند.

راهبرد‌های کلان پیشنهادی برای حمایت تولید ملی

اساس بسته راهبردی پیشنهادی آن است که «در راستای حمایت از تولید ملی باید با شناخت ظرفیت‌ های تولیدی، به صادرات کالاهایی که در آن مزیت نسبی داریم بپردازیم و با ارز حاصل از فروش آن کالاهایی که در آن مزیت رقابتی یا امکان ساخت آنها را در داخل نداریم، وارد نماییم.» برخی از محورهای این راهبرد عبارتند از:

اموزش در صنایع؛ برای سودآوری برخی از محصولات باید هزینه تولید آنها را در کشور پایین آورد تا به تدریج به مرحله تولید انبوه برسند. در کشور ما نیز می ‌توان با مدیریت بهتر منابع، بسیاری از صنایع را مورد حمایت قرار داد. به عنوان مثال می ‌توان در ازای اختصاص بخشی از یارانه اموزشی دانشگاه ‌ها به صنعت، در برخی از موارد، اموزش را به مراکز صنعتی و کارخانه ‌ها واگذار کرد. بدین ترتیب کارخانه ‌ها آموزش کاربردی مورد نیازشان را به دانشجویان می‌ دهند و دیگر لازم نیست برای تربیت نیروی کار متخصص بودجه ‌ای جداگانه صرف شود.

تشکیل خوشه‌های صنعتی؛ خوشه صنعتی به معنای مجموعه ‌ای از صنایع کوچک و بنگاه‌ های خدماتی است که در یک رشته صنعتی با تکیه بر مزیت‌ های خاص یک منطقه جغرافیایی سازماندهی شده ‌اند. شناسایی مزیت ‌های نسبی هر منطقه از کشور و دادن مشاوره و تسهیلات به سرمایه‌ گذاران بخش خصوصی از اساسی ‌ترین ارکان حمایت از تولید ملی شمرده می ‌شود. با این کار می ‌توان هزینه تولید و توان رقابت ‌پذیری را در صنایع کشور گسترش داد.

ایجاد بسترهای شکوفایی صنعت توسط دولت؛ سرمایه ‌گذاری و توسعه زیرساخت‌ های لازم برای گسترش تجارت وظیفه بنگاه‌ های خصوصی نیست. این وظیفه دولت است که بسترهای لازم را برای شکوفایی یک صنعت در کشور ایجاد کند.

اقدامات راهبردی برای ارتقا تولید ملی

برخی از اقدامات راهبردی پیشنهادی جهت ارتقا تولید ملی به شرح زیر است:

  • ساماندهی تسهیلات اعطایی به تولید و تامین سرمایه در گردش و نیاز نقدینگی تولیدکنندگان؛
  • کاهش هزینه تامین مالی سرمایه ‌گذاری از طریق اجرای سیاست‌های پولی کیفی و عدم تعیین دستوری نرخ بهره؛
  • مبارزه واقعی با رانت خواری، فساد اداری، فساد اقتصادی و اجرای صحیح قوانین اقتصادی؛
  • ساماندهی و کنترل ارز و اجرای سیاست ارزی شفاف به منظور کاهش ریسک ناشی از نوسانات ارزی.

جمع ‌بندی

پس از دوران دفاع مقدس و اتمام ذخایر کالایی کشور، نیاز به طراحی پایه‌ های نوینی برای تولید داخلی و خودکفایی و استقلال شکل گرفت. در این پژوهش، پس از مسئله‌ یابی و پرداختن به موضوع تولید ملی و بررسی چالش ‌های آن، تلاش شده تا راهبرد‌هایی کلان و راهکارهایی ملموس برای گذار از چالش‌های تولید ملی و حمایت از آن ارائه شود.

 

این مطالعه در اندیشکده برهان انقلاب اسلامی و توسط روح‌الله سبزی در سال ۱۳۹۶ انجام شده است.

امتیاز کاربر ۴ (۱ رای)

اندیشگاه گفتمان

اندیشگاه گفتمان، مجموعه‌ای پژوهشی و مطالعاتی متشکل از اجزای متعدد است که با اندیشه ورزی در راستای تعمیق، تبیین و گسترش کلان گفتمان انقلاب اسلامی و نیز ارائه‌ سیاست، راهبرد و راهکار در سطوح نظری و عملیاتی برای تداوم این کلان گفتمان اصیل، رسالت، ماموریت و نیز اهداف میان مدت و درازمدت خود را تدوین نموده است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا