بررسی نقش اینترنت بر رفتارهای جنسی جوانان

محتویات جنسی در فضای مجازی و اینترنت، با تهییج جنسی نوجوانان قبل از فراهم شدن شرایط و زمینه های ازدواج، موجب افزایش ارتباطات جنسی خارج از ازدواج شده و همچنین سرعت پیشرفت روابط با جنس مخالف را به سمت ارتباطات جنسی افزایش می دهد. محتویات جنسی در اینترنت و فضای مجازی، فعالیت جنسی را از سطح فرد به سطح اجتماع آورده است و نوعی تحریک جنسی اجتماعی پدید می آورد. آموزش مسائل جنسی در فضایی غیر مطمئن باعث تغیر نگرش و هنجارهای جنسی نوجوانان می شود که در آینده اتفاقات ناگواری را می تواند رقم بزند.

ضرورت و اهداف پژوهش

یکی از عواملی که در افزایش شیوع رفتارهای جنسی قبل از ازدواج می تواند دخیل باشد، توسعه دسترسی به رسانه های جهانی و انتقال ارزش های جنسی آزاد از طریق آن به گروه های مختلف نوجوان و جوانان است. تاثیر رسانه ها بخصوص محتویات جنسی و غیر اخلاقی در رسانه ها بر نگرش و هنجارهای جنسی جوانان در دوره جوانی که از نظر رشد و تربیت اهمیت وافری دارد، یک نگرانی مهم سلامت عمومی و سلامت جنسی محسوب می شود. این پژوهش با هدف بررسی و کشف تاثیر و نقش اینترنت و فضای مجازی در درک جوانان از هنجارهای جنسی و نگرشها و رفتارهای جنسی آنها است و شناخت چگونگی تاثیرآن بر جامعه پذیری جنسی نوجوانان در شهر تهران طراحی و اجرا شده است.

روش شناسی پژوهش

این تحقیق با هدف کشف دیدگاه های نوجوانان دختر و پسر دبیرستانی دوره اول در تهران از مواجهه با محتویات جنسی در اینترنت و فضای مجازی و تاثیر آن بر هنجار، نگرش و رفتارهای جنسی جوانان در سال ۱۳۹۵ انجام شد. با استفاده از ۱۹ بحث گروهی شامل ۱۱۳ جوان ۱۶تا ۱۸ ساله و تعداد ۲۹ مصاحبه عمیق با پسران و ۲۵ مصاحبه عمیق در شهر تهران انجام شد. ابزار در مطالعه کیفی، محقق کیفی است که در این مطالعه از مصاحبه گران آموزش دیده زن و مرد برای دانش اموزان دختر و پسر استفاده شد. در این پژوهش  حین مصاحبه با دانش آموزان، به راهکارهای پیشنهادی آنان نیز در قبال مسایل مطرح شده توجه شده است و سعی شده راهکارهای نهایی مبتنی بر نظرات و پیشنهادات آنان باشد.

برخی از مهمترین یافته های پژوهش از مصاحبه با دانش آموزان

یکی از یافته های مهم این پژوهش احتیاط مدیران مدارس غیر انتفاعی در قبال انجام چنین پژوهش ها است. یکی از مهمترین دلایل آن ترس از عدم اعتماد والدین به این مدارس، کاهش ورودی ها در سال تحصیلی آینده و کاهش سود آنها است. اگر چه در مدارس دولتی هم به نسبت آگاهی زیادی در این خصوص به دانش آموزان داده نمی شود ولی برخی دبیران مثل دبیر دینی یا جامعه شناسی و زیست شناسی یا مشاور مدرسه تا حدودی این موضوع را بنا به شرایط مطرح کرده اند.

یکی از نکاتی که در این تحقیق به خوبی توجه محقق را جلب نمود میزان استقبال نوجوانان برای صحبت کردن در مورد موضوع تحقیق بود. این یافته جالبی است که تاحدودی می تواند متاثر از تاثیر مواجهه با محتوای جنسی در اینترنت و فضای مجازی باشد.

این تحقیق نشان داد که اینترنت از سنین راهنمایی تقریبا بطور همه گیر در بین دانش اموزان دختر و پسر نوجوان ساکن تهران استفاده می شود. در تقریبا همه موارد اولین مواجهه با محتویات جنسی بصورت غیر ارادی و ناخواسته و اتفاقی بوده است و دفعات بعد بصورت فعال اتفاق افتاده است. پسرها به نظر کنشگران فعالتری بوده و بیشتر بدنبال فیلم پورن و عکس هستند. برعکس دخترها بیشتر بدنبال دانستن بیشتر از ماهیت رابطه جنسی، به خواندن داستان ها و رمانهای جنسی روی می آورند. دختران معمولا فعالیت خود در اینترنت را مخفی می کنند ولی پسرها راحت تر در مورد ان با دیگران صحبت می کنند . بعلت جستجوی فعال پسرها نسبت به دخترها، پسرها دسترسی بیشتر و توانایی بالاتری برای استفاده از فیلتر شکن دارند لذا بیشتر از سایت ها استفاده می کنند ولی دخترها کمتر از فیلترشکن استفاده می کنند و بیشتر از کانا   ل ها و شبکه های مجازی استفاده می کنند.

نتایج نشان داد بسیاری از نوجوانان با سر زدن به این سایت ها و تجربه کردن در فرآیند انتقال سن، در مورد موضوعات جنسی که تاکنون کسی با آنها صحبت نکرده است و در مورد آن اطلاعات کمی داشته اند شناخت پیدا می کنند و از تکنولوژی ارتباطات که خیلی در آن مهارت دارند، در مورد موضوعی که خیلی کم در مورد آن می دانند (موضوعات جنسی) شناخت پیدا می کنند. نوعی آموزش که پس از تجربه بدست می آید. البته گاه برای این درس گرفته شده از تجربه، بهای سختی را پرداخت می کنند و مورد سو استفاده های روانی،جسمانی و اجتماعی می شوند.

اکثر نوجوانان در مورد مواجهه خود با محتویات جنسی در اینترنت با والدین صحبت نمی کنند و والدین نیز به جز چند هشدار و پند و اندرز کلی، خیلی با جزئیات راجع به نوع اطلاعات و محتوای دسترسی داشته نوجوانان با آنها وارد صحبت نمی شوند. به نظر حرمت و حیا و شرم در صحبت کردن در این خصوص، سرگرم بودن والدین به سایر امور و وقت نگذاشتن برای فرزند و صحبت با او و همچنین ضعف اطلاعاتی والدین از تکنولوژی، شکاف نسلی، دلایل مطرح شده در این خصوص بوده است. البته برخی نگران محدود شدن توسط والدین پس از طرح مسئله بودند و این را دلیلی برای مطرح نکردن با والدین می دانستند.

راهکارهای پیشنهادی برای حفاظت نوجوانان از آسیب های مواجهه با محتوای جنسی در اینترنت

علی رغم اینکه اینترنت مزایای زیادی دارد در این مطالعه به آن بخشی از فعالیت در اینترنت پرداخته می شود که ممکن است فرد را در معرض آسیب های رفتاری ، شناختی، روانی و اجتماعی قرار دهد. هر چند با برخی مداخلات در سطوح مختلف شاید بتوان تا حدودی جلوی برخی تاثیرات نامطلوب در نوجوانان را گرفت. این راهکارها همه جانبه بوده و در سطوح مختلف مدرسه، جامعه و خانواده فرد قرار می گیرند.

نقش مدرسه : مهمترین تاکید و تمرکز بر مدرسه است و نقشی که مدرسه در آگاه سازی نوجوانان از سنین پایین در مورد موضوعات مختلف مربوط به فضای مجازی و اینترنت و ارتباطات و رفتارهای پرخطر می تواند داشته باشد. بعلت ارتباط راحت تر نوجوانان با معلمین در مقایسه با والدین در مورد موضوعات حساس جنسی، مدارس نقش بسیار مهمی در این خصوص می توانند ایفا کنند.

فعالیت هایی که مدارس می توانند انجام دهند شامل آموزش جامع به روش جذاب با مثال های واقعی از سنین کم آغاز شود. در دسترس بودن مشاوره های قابل اعتماد و موثر در مدارس، بازنگرش محتوای آموزشی موجود از مهمترین راهکارهای پیشنهادی در مدارس است. این آموزش ها نیاز است از دوران دبستان یعنی قبل از مواجهه نوجوانان اجرا شود و به ترتیب با افزایش سن، تخصصی تر شده و مطالب بیشتر شود. حتی خود فضای مجازی و اینترنت می تواند برای آموزش نوجوانان و کودکان استفاده شود. استفاده ازگروه های مجازی در بین دانش آموزان برای اطلاع رسانی در مورد آسیب های فضای مجازی یکی از نوآوری ها می تواند باشد. از آنجائیکه افراد در فضای مجازی راحت تر می توانند صحبت کنند و سوالات و دغدغه های خود را مطرح کنند، این خود روش مناسب آموزشی خواهد بود. جامعیت آموزش ها یعنی هم ابعاد مثبت اینترنت و هم منفی آن بیان شود، هم از جنبه های شرعی صحبت شود و هم جنبه های اجتماعی، روانی، عاطفی و…

نحوه آموزش به روش دوستانه بوده تا پذیرش بالاتری داشته باشد. از تمرکز آموزش ها فقط به والدین باید خودداری شود. آموزش ها نباید مقطعی باشد بلکه مستمر در مقاطع مختلف تحصیلی باید ادامه داشته باشد. همچنین مشاورهای مطمئن و با کیفیت در مدرسه از راهکارهای پیشنهادی بود. مشاورین آموزش دیده که وقت کافی برای ارائه مشاوره محرمانه با دانش آموز بگذارد.

از نظر تعداد اندکی از نوجوانان،  تقویت اعتقادات مذهبی توسط مدرسه لازم است. این نشانگر این است که مدارس در این زمینه موفق عمل نکرده اند و آموزش هایی که در حوزه اعتقادی می دهند کمتر تاثیر دارد و شاید تاثیر مسائل مذهبی از طریق خانواده بیشتر از مدرسه موثر باشد.

راهکار در سطح جامعه : نقش رسانه در فرهنگ سازی بسیار تاکید شد تا با مستندهای واقعی خانواده ها و جوانان را از آسیب های احتمالی فضای مجازی آگاه سازند. بعلت دسترسی برخی به ماهواره و عدم دسترس به تلویزیون ملی، برخی پوششی از انواع رسانه را پیشنهاد کردند. برخی راهکارهای سلبی در جامعه مانند محدود کردن با فیلترینگ سایت ها نیز توسط تعدادی از نوجوانان مطرح شد. توسعه اوقات فراغت سالم برای نوجوانان و پر کردن وقت های خالی یکی از راهکارهای پیشنهادی بود. مبارزه با افرادی که این سایت ها را در داخل می سازند یکی از دیگر مداخلات پیشنهادی بود.

راهکار سطح خانواده : مهمترین راهکارها در سطح خانواده ، کنترل و نظارت متعادل توسط والدین، صحبت کردن والدین با نوجوانان، ارتباط صمیمی والد فرزند، نظارت بر نوع دوستان از مهمترین راهکارها بود. یکی از مهمترین راهکارها در سطح فردی، دادن آگاهی و مهارت های فردی در تشخیص خوب از بد و درست از غلط است. این آگاه سازی و توانمندسازی در محیط مدرسه، خانه و اجتماع بایستی اتفاق بیفتد. افزایش مهارت خود کنترلی و خویشتن داری و کنترل درونی و تقویت ارزشها و اعتقادات دینی نیز بازدارنده خواهد بود.

جمع بندی

اینترنت و فضای مجازی علی رغم اینکه تحولات مثبتی در ابعاد مختلف زندگی انسان ها ایجاد کرده است، ولی دسترسی وسیع نسل جوان و نوجوان به اینترنت از سنین پایین و عدم نظارت بر محتوای خارج عرف جنسی در اینترنت موجب آسیب پذیری این گروه از جامعه می گردد. بنابراین ضروریست به بررسی نحوه مواجهه با چنین اتفاقی پرداخت. در این پژوهش به کمک مصاحبه با دانش آموزان در مناطق مختلفی از شهر تهران، اطلاعات مهم و  قابل توجهی در خصوص نحوه برخورد و کنش آنان با موضوعات جنسی در فضای مجازی و اینترنت بدست آمده است. پس از بررسی  از جنبه های مختلف، راهکارهایی در سه سطح مدرسه، جامعه و خانواده جهت مواجهه با آثار نامطلوب این پدیده بیان شده است.

این مطالعه در موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور و توسط فریده خلج آبادی فراهانی در سال ۱۳۹۷ انجام شده است.