تبیین چگونگی نفوذ آمریکا در مراکز تصمیم سازی در ایران پسابرجام
نفوذ سیاسی و فرهنگی آمریکا در ایران پسا برجام از طریق نفوذ در مراکز تصمیم گیری، تغییر ذائقه فرهنگی و ایجاد شبکه‌های حامی
ایران پس از انقلاب اسلامی همواره با تهدیدات دشمنان خارجی از طریق نفوذ به بنیاد نظام مواجه بوده است. امروزه آمریکا با سو استفاده از نتایج مذاکرات هسته‌ای، به منظور تضعیف بنیاد جمهوری اسلامی ایران قصد نفوذ در لایه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی دارد. دو نوع نفوذ سیاسی و فرهنگی از جمله مهم ترین انواع نفوذ هستند. در نفوذ سیاسی هدف اصلی مراجع تصمیم گیری و تصمیم سازی هستند. آمریکا با تغییر اهداف این مراکز و حتی تغییر ذهنیت افراد مؤثر و تصمیم گیر، سیاست ها و راهبرد های خود را در کشور تثبیت و اجرایی می نماید. برجام و دوران پسابرجام از جمله مقاطع زمانی حساس در نفوذ آمریکا هستند.
ضرورت و اهداف پژوهش
دشمنان اسلام از آغاز پیروزی انقلاب در صدد یافتن مسیر های نفوذ به بنیاد نظام به منظور حفظ منافع خویش بوده اند. رهبر معظم انقلاب در مورد اهمیت مسأله نفوذ آمریکا و نظام سلطه پس از مذاکرات هسته ای و اینکه آنان به دنبال سو استفاده از نتایج این مذاکرات و نفوذ اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در ایران و کشور های اسلامی هستند، ابراز نگرانی کرده اند. با توجه به سخنان ایشان باید ابعاد مختلف مسأله نفوذ شناسایی شود. نفوذ پدیده ای پنهان و پیچیده است که با ظرافت و دقت خاصی طراحی می شود. بنابراین شناسایی، فهم و مقابله با آن نیز به همان اندازه، دقت و ظرافت می طلبد. در این پژوهش پس از بررسی انواع نفوذ، تحلیل چگونگی شکل گیری آن در دوران پسابرجام ارائه شده است.
نفوذ و انواع آن
هدف از نفوذ معمولا بی ثبات کردن و به اشتباه انداختن نیروهای دشمن، هدف قراردادن امکانات مهم تولیدی دشمن و یا تضعیف و نرم کردن قدرت دفاعی آن برای حمله نیروهای پشتیبان است. رابطه مبتنی بر نفوذ در بین واحدهای سیاسی و کشورها با یکدیگر را به دو نوع عمودی و افقی تقسیم می شوند.
در نفوذ عمودی، کشورهای قدرتمند به دنبال آن هستند که برتری خود را از طرق مختلفی همچون جنگ و قدرت نظامی، اعمال فشار و تحریم و تهدید نشان دهند. هر چیزی برای این کشورها وسیله ای برای برتری جویی و سلطه گری به شمار می آید. در نفوذ افقی، بازیگران به دنبال جلب اعتماد و افزایش قدرت از این طریق هستند. در الگوی ارتباط افراد، از ابزارهای مذاکره، انواع دیپلماسی و ارتباطات، سبک زندگی و ارزش های اجتماعی و فرهنگی برای تعیین ارتباط گیری استفاده می کنند.
وضعیت جدید متأثر از روند توسعه دنیا و تحول در منابع و پایه های قدرت، منجر به تحول در الگو های نفوذ شده است. درواقع، کشورهای قدرتمند در راستای فراهم سازی زمینه‌های نفوذ خود در واحدهای سیاسی هدف، از اعمال الگو عمودی به الگو افقی عزیمت کرده اند. راهبرد و سناریو جدید آمریکا در شرایط پسابرجام در همین چارچوب الگو قابل بررسی است. نفوذ راه های متنوع و فراوانی دارد که بخشی از آن ها به صورت زیر است:
- نفوذ در گروه های مطالبه‌گر و معترض.
- نفوذ از طریق نفوذی و جاسوس.
- نفوذ از طریق نفوذگران اقتصادی.
- نفوذ در حکومت، نفوذ از طریق گمراه کردن.
- نفوذ از طریق جدایی و تفرقه.
- حمله به افراد کلیدی.
- نفوذ از طریق رسانه و رسانه های جدید.
- نفوذ از طریق سازمان های مردم‌نهاد.
- نفوذ از طریق اداره های دولتی و احزاب سیاسی.
برجام و دروازه نفوذ
نفوذ پدیده ای چند بعدی است. در قلب نفوذ توسط برجام، لایه بعد اقتصاد و علم و فناوری وجود دارد که از این طریق زمینه دخالت در فرهنگ و سیاست فراهم می آید. در اصل، برجام یک بسته کامل سیاسی، اقتصادی، علم و فناوری و فرهنگی-اجتماعی است که هر بخش آن، هم به صورت چندلایه و هم با اثرگذاری بر ابعاد دیگر عمل می کند، مقصد اصلی آن بر هم زدن نظام تصمیم سازی در جهت وابستگی کشور و تأمین منافع سلطه گران است که در حوزه‌های مختلف عمل می کند. نیرو های غرب از طرق مختلف در دوران پسابرجام می توانند در نظام جمهوری اسلامی ایران نفوذ کنند که در ادامه توضیح داده می شود.
نفوذ در مراکز تصمیم گیری و تصمیم سازی
آماج نفوذ، بر نخبگان و مسئولان و شکل دادن و حاکم کردن طبقه ای از غربگرایان میان آنهاست. این تلاش برای تغییر محاسبات و تغییر رفتار، نه تنها نیروهای غربگرا که حتی نیروهای انقلاب را نیز هدف قرار داده و باعث می شود که آن‌ها بر اساس معیارهایی مخدوش و مخشوش عمل کنند.
همان‌طور که در دوران مقاومت برای افزایش دارایی ها، چانه زنی در پرونده هسته ای، تحریم های اقتصادی و فتنه‌های داخلی سیاسی برای تغییر ادراک سیاسی و ساختار تصمیم‌گیری کشور طراحی شد، در دوران پس از برجام نیز گزینه های افزایش فشارهای منطقه ای، تغییر ذائقه فرهنگی و چماق تحریم ها، همان کارکرد تغییر ادراک را پیگیری می کند. هدف آن است که توجه مسئولان جمهوری اسلامی به سویی معطوف گردد که در صورت ارزش مداری در سیاست داخلی و خارجی، با فشارهای خارجی زیاد و گسترش اعتراضات داخلی مواجه خواهند شد. این روش الگوی تغییر در دستگاه محاسباتی نظام نام دارد. الگوی تغییر محاسبات مسئولان به چهار طریق زیر صورت می گیرد.
- با بمباران اطلاعاتی هزینه‌ها و داده ها را دستکاری می کند و آن را زیاد جلوه می دهد.
- با بمباران اطلاعاتی فایده ها و ستاده ها را دستکاری می کند و آن را کم جلوه می دهد.
- منطق جعبه ارزیابی، یعنی ارزش های معیار را عوض می کند.
- در هزینه و فایده تصمیم گیران و تصمیم سازان اثر دلخواه می گذارد.
تقویت شبکه حامیان غرب در داخل
این مشروط سازی و محدود سازی سیاست داخلی کشور، به طور مستقیم منجر به تقویت جناح های سیاسی غربگرا خواهد شد و گام بعدی، طرح بازسازی شده فروپاشی شوروی در ایران است. در واقع همه این اقدامات با هدف تهی کردن ساختار نظام از محتوای ارزشی آن صورت می گیرد. به عنوان مثال طی سال های اخیر شبکه جهانی رهبران جهان موسوم به YGL توسط آمریکا شکل گرفته است. این شبکه به دنبال تربیت و سازماندهی جریانی است که بتواند با به چالش کشیدن حکومت های مورد نظر دولت آمریکا، نقش تأثیرگذاری در عرصه حاکمیتی و جامعه مدنی این کشورها داشته باشد. پس از توافق هسته ای وین ۲۰۱۵، مهم‌ترین پروژه‌ای که در دستور کار این مجمع قرار گرفته، «شکل دهی به آینده اقتصادی ایران» است و مجمع در تلاش است که با استفاده از اعضای ایرانی خود، با سریع ترین و کوتاه ترین راه حل ممکن برای آینده اقتصادی ایران برنامه ریزی کند.
تغییر ذائقه فرهنگی
شاید بتوان یکی از مهم ترین راه های نفوذ را، نفوذ در حوزه فرهنگ جامعه و به موازات آن، زمینه سازی برای تغییر ذائقه فرهنگی آن دانست. در نفوذ فرهنگی برای کسب قدرت سیاسی، ابزار تخریب اخلاق، مصرف گرایی، بی اعتنایی به هویت ملی و دلبستگی به ارزش‌های آمریکایی اعمال می‌شوند. این شکل از تهدیدات در کوتاه مدت در قالب مسائلی چون مهاجرت نخبگان و تنش های سیاسی بروز می کند، اما در بلند مدت با تغییر در ذائقه عمومی جامعه، به تغییر در جهت گیری های کلان یک جامعه می انجامد. نفوذ در حوزه مباحث زنان یکی از مباحث حساس است که می تواند با تأثیرگذاری بر مراکز، سازمان ها و نهاد های تصمیم ساز، سیاست گذار و تصمیم گیر در این صورت بگیرد.
جمع بندی
با تغییر الگو نفوذ دشمنان انقلاب اسلامی از نفوذ عمودی به نفوذ افقی، یعنی مذاکرات به جای تحریمات، کشور در دوره ای حساس قرار گرفته است. برجام حاصل نفوذ آمریکا در تصمیم گیری ها و تصمیم سازی های کشور است و در صورت سهل انگاری مسئولان، منجر به باز شدن دروازه های نفوذ از طریق نفوذ در مراکز تصمیم گیری، ایجاد شبکه های حامی با اعضای داخلی همانند شبکه YGL و تغییر ذائقه فرهنگی در دوران پسابرجام خواهد شد.
این مطالعه در مرکز پژوهش‌های آرا در سال ۱۳۹۶ انجام شده است.
