نظام مسائل، فرصت ها و چالش های استان بوشهر
بررسی مزایا، چالش ها و فرصت های سرمایه گذاری در استان بوشهر
به طور کلی روند رو به رشد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در استان های ایران ملموس است، اما این رشد در تناسب با اهداف و آرمان های انقلاب اسلامی و ایجاد رفاه برای مردم هنوز به نقطه مطلوب نرسیده است. برای نمونه استان بوشهر به عنوان هفدهمین استان پهناور ایران و با وجود درآمدهای سرشار نفتی و وجود فرصت های درآمدزایی در حوزه هایی از قبیل شیلات و گردشگری، در بسیاری از شاخص های خاص اقتصادی و زیست محیطی از وضعیت مناسبی برخوردار نیست. استفاده درست از این فرصت ها موجب پیشرفت و اعتلای استان و مهم تر از آن کشور خواهد شد.
ضرورت و اهداف پژوهش
کشور ایران دارای ظرفیت های عظیم مادی و انسانی است که به واسطه وجود آن ها جز معدود کشورهای جهان از لحاظ وفور این منابع قرارگرفته است. منابع هیدروکربوری، منابع معدنی، منابع انسانی جوان و تحصیل کرده، منابع طبیعی و پیشرفت علمی بخشی از این ظرفیت ها هستند. از طرفی نیز با وجود این موهبت های کم نظیر دارای ضعف های شدید صنعتی، کشاورزی، خدماتی و اقتصادی هست که به تناسب هر استان، میزان آن ها متفاوت است. نزدیکی کشور ایران به دریاها، داشتن اقلیم های متفاوت، کشف ذخایر عظیم نفت و معادن و… در هر استان به تنهایی می تواند سبب شکوفایی اقتصاد مردم آن منطقه شود، اما به علل گوناگون این اتفاق مهم رقم نخورده است. از این رو در این گزارش با استفاده از منابع دست اول نظیر اسناد آمایش سرزمین، اسناد مرکز پژوهش های مجلس، اسناد مرکز آمار، اسناد وزراتخانه های مختلف و گزارش های دستگاه های حاکمیتی به مجموعه ای از ظرفیت ها، چالش ها، نقاط قوت و ضعف استان بوشهر پرداخته شده است. استان بوشهر در جنوب غربی ایران با مساحتی برابر با ۲۳۰۷۲۰۴ کیلومتر مربع به صورت نواری باریک بین خلیج فارس و کوهپایه های زاگرس قرار گرفته است. این استان به مرکزیت بندر بوشهر، هفدهمین استان بزرگ کشور به لحاظ مساحت است.
ظرفیت های استان بوشهر
در این بخش برخی از مهم ترین اطلاعات و آمارهای استان بوشهر ارائه می شود:
- امور زیربنایی و تولیدی: از نظر تعداد روستاها و شهرهای گازرسانی شده در سال ۱۳۹۵ استان بوشهر به ترتیب دارای رتبه ۲۴ و ۱۲ است. از نظر تعداد انشعاب گاز موجود، استان دارای رتبه ۲۴ و از نظر تعداد مصرف کنندگان گاز طبیعی دارای رتبه ۲۸ است. از لحاظ تعداد کارگاه های صنعتی دارای ۱۰ نفر کارکن و بیشتر و تعداد شاغلان این کارگاه ها در سال ۱۳۹۴ استان بوشهر در رتبه ۲۸ قرار دارد. از نظر ارزش افزوده فعالیت های صنعتی کارگاه های صنعتی دارای ۱۰ نفر کارکن و بیشتر نیز استان بوشهر دارای رتبه ۴ می باشد. از نظر تعداد جواز تاسیس صادرشده توسط وزارت صنایع و معادن در سال ۱۳۹۵ استان بوشهر دارای رتبه ۲۴ است؛
- مالی، بازرگانی و بودجه: استان بوشهر از نظر نسبت تسهیلات اعطایی بانک ها به سپرده بانکی در سال ۱۳۹۸، دارای رتبه ۳۱ در کشور بوده است. نرخ رشد سپرده های بانکی و نسبت خودپرداز به جمعیت نیز در استان نسبت به کشور به ترتیب دارای رتبه های ۱ و ۱۵ می باشد. رتبه استان از نظر ارزش کل معاملات بورس اوراق بهادار تهران ۲۷ و از نظر حق بیمه سرانه در سال ۱۳۹۷ دارای رتبه ۱۴ بوده است. این استان در سال ۱۳۹۶ بر اساس آخرین آمار منتشرشده، در عملکرد اعتبارات هزینه ای (جاری) و عمرانی دستگاه های اجرایی از محل درآمد عمومی به ترتیب دارای رتبه ۱۹ و ۱۵ بوده است؛
- اجتماعی و فرهنگی: استان بوشهر از نظر تعداد پرونده های تشکیل شده در مورد اقدام به خودکشی دارای رتبه ۲۶ تعداد پرونده های تشکیل شده در مورد قتل دارای رتبه ۱۵، تعداد دستگیرشدگان انواع سرقت ها دارای رتبه ۲۲ و نهایتا تعداد دستگیرشدگان در ارتباط با مواد مخدر کشف شده دارای رتبه ۲۰ در کشور می باشد. از نظر تعداد کل دانش آموزان استان بوشهر رتبه ۲۴ را به خود اختصاص داده است. این استان از لحاظ تعداد کارکنان آموزشی (معلم) رتبه ۲۶ و از نظر تعداد دانش آموزان استثنایی رتبه ۲۶ را به خود اختصاص داده است.
مزیت های نسبی استان بوشهر
با توجه به ظرفیت های کلی استان بوشهر مزیت های نسبی مناطق محروم استان را در سه بخش عمده اقتصادی یعنی کشاورزی، صنعت و خدمات و زیر بخش های مربوطه می توان مشخص و ارائه کرد:
- کشاورزی: مزیت هایی مانند مزیت نسبی در تولید محصولات باغی نظیر خرما و لیموترش، دامداری و دامپروری و پرورش دام سبک و سنگین و وجود شیلات و آبزی پروری و وجود اسکله های صیادی؛
- صنعت: مزیت های مانند وجود ظرفیت های معدنی و معادن سنگ لاشه ساختمانی و سنگ گچ در بخش های محروم استان، مزیت نسبی در توسعه صنایع وابسته به نفت و گاز به عنوان بهترین گزینه و امکان برای اشتغال زایی پایدار جوانان بومی منطقه و داشتن مزیت نسبی در ایجاد واحدهای فرآوری محصول خرما شامل بسته بندی و گرفتن شیره خرما، تهیه شکلات و شیرینی از خرما و…؛
- خدمات: مزیت هایی مانند مزیت نسبی در برخورداری از امکان تجارت و بازرگانی با کشورهای حاشیه خلیج فارس و به ویژه امارات برای بخش های محروم واقع در حاشیه خلیج فارس، مزیت نسبی در بهره مندی از خدمات حمل و نقل دریایی و مزیت نسبی در وجود جاذبه های طبیعی گردشگری، چشمه های آب گرم و جاذبه های تاریخی فرهنگی و فعالیت های مرتبط با گردشگری.
نقاط قوت و ضعف استان بوشهر
توجه به نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدها می تواند روش مناسبی در تعیین الگوهای مدیریتی در جهت ارتقا اقتصادی و سیاسی منطقه باشد. استان بوشهر نیز به دلیل ژئوپولتیک و استراتژیک خود همیشه به عنوان یکی از مهم ترین مناطق بندری ایران بوده و دارای نقاط قوت بسیاری است. همچنین این استان گرفتار ضعف ها و تهدیدهای مختلفی است. در این بخش به برخی از این نقاط ضعف و قوت اشاره می شود:
نقاط قوت: برخی از نقاط قوت استان عبارتند از برخورداری از ذخایر مناسب آبزیان و امکان تکثیر و پرورش گونه های مختلف آبزیان، رشد شدید اشتغال پایه در استان به خصوص در صنعت و پتروشیمی، قابلیت تاثیرگذاری بر تصمیمات سیاسی و اقتصادی منطقه و حتی کشور به دلیل وجود منابع عظیم انرژی و وجود شورای برنامه ریزی و توسعه استان جهت انجام برنامه های کلان و هماهنگی بین سازمان ها؛
- نقاط ضعف: برخی از این نقاط ضعف عبارتند از کمبود و بیلان منفی شدید آب در بسیاری از محدودهای مطالعاتی خصوصا در مناطق با معیشت غالب کشاورزی، عدم وجود تصفیه خانه فاضلاب در اکثر نقاط شهری، وضعیت کاملا نامطلوب سرمایه اجتماعی برون گروهی در استان به دلیل عدم اعتماد به گروه ها و قومیت ها و عدم هماهنگی بین دستگاه ها در تعریف و بهره برداری از پروژه ها.
ظرفیت و فرصت های سرمایه گذاری در بخش صنعت و معدن استان بوشهر
با توجه به بررسی نقاط ضعف و قوت استان بوشهر می توان فرصت های سرمایه گذاری و پیشرفت را در این استان شناسایی و جهت بهره برداری مناسب تلاش نمود. در ادامه به برخی ظرفیت های سرمایه گذاری استان بوشهر در بخش صنعت و معدن اشاره شده است:
- ایجاد کارخانه های جدید انواع سیمان: با تکیه بر مواد اولیه تولید سیمان در داخل استان و نیز واردات آن از استان های همجوار می توان انواع سیمان پرتلند، رنگی و غیره را در داخل استان تولید و علاوه بر تامین مصارف داخلی نسبت به صادرات آن به عراق و کشورهای منطقه خلیج فارس از طریق حمل و نقل دریایی اقدام نمود؛
- سرمایه گذاری در تولید و صادرات چینی، کاشی و سرامیک و موزاییک: با واردات مواد اولیه تولیدات، چینی کاشی و سرامیک و موزائیک از استان های همجوار به خصوص از استان فارس و خوزستان می توان نسبت به تولید محصولات فوق البته با تکنولوژی پیشرفته و کیفیت بالا اقدام و محصولات مزبور را به کشورهای همسایه و حوزه خلیج فارس صادر نمود؛
- سرمایه گذاری در صنایع بازیافتی فلزی آهنی و غیر آهنی: با توجه به مصارف فراوان آلومینیم و آهن در کشورهای حوزه خلیج فارس و فراوان بودن قراضه محصولات مزبور با استفاده از نزدیکی راه حمل و نقل دریایی میتوان قراضه های آهن و آلومینیم را جمع آوری و نسبت به تبدیل آن ها به شمش در استان و یا ارسال آن ها به استان مرکزی و یا استان هرمزگان برای تبدیل به شمش سرمایه گذاری نمود؛
- سرمایه گذاری در عناصر نادر خاکی: یکی از انواع عناصر نادر خاکی استان بوشهر، وجود ذخایر معدنی فسفات در استان می باشد که با استخراج و فرآوری معادن مزبور می توان در زمینه تولیدات کود شیمیایی، اسید فسفریک و کبریت سازی سرمایه گذاری کرد؛
- ایجاد کارخانه های جدید گچ: با استفاده از مواد اولیه تولید انواع گچ در داخل استان می توان انواع این ماده معدنی را در داخل استان تولید و علاوه بر تامین مصارف داخلی نسبت به صادرات آن به کشورهای منطقه خلیج فارس از طریق حمل و نقل دریایی اقدام نمود.
جمع بندی
کشور ایران با وجود دارا بودن ظرفیت های عظیم مادی و انسانی، دارای ضعف های شدید صنعتی، کشاورزی، خدماتی و اقتصادی هست که به تناسب هر استان میزان آن ها متفاوت است. از این رو با بررسی نقاط ضعف و قوت استان بوشهر می توان فرصت های سرمایه گذاری و پیشرفت را در این استان شناسایی و جهت بهره برداری مناسب تلاش نمود. استان بوشهر با توجه به این که یکی از مهم ترین مناطق بندری ایران بوده دارای نقاط قوت بسیاری مانند برخورداری از ذخایر مناسب آبزیان است. استان بوشهر علی رغم برخورداری از قوت ها درگیر ضعف ها و تهدیدهای مختلفی نیز همچون کمبود و بیلان منفی شدید آب در بسیاری از محدودهای مطالعاتی خصوصا در مناطق با معیشت غالب کشاورزی پروژه ها است. این استان همچنین دارای فرصت های سرمایه گذاری در بخش صنعت و معدن مانند ایجاد کارخانه های جدید انواع سیمان و ایجاد کارخانه های جدید گچ می باشد.
این مطالعه در اندیشکده حکمرانی مطلوب هم افزا توسط مسلم شهسواری در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
