الگوی ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت

امروزه اکثر کشورها به سمت ایجاد جامعه ی مدنی، با الگو گرفتن از غرب پیش می روند. از این رو وجود یک الگوی جدید ضروری به نظر می رسد، زیرا که نبود یک الگوی جدید برای حرکت به جلو، موجب سردرگمی در مسیر است. طراحی این الگوها باید به طریقی باشد که قادر به تحلیل و تبیین وضع موجود باشد و بتواند راهبرد حرکت از وضعیت موجود به مطلوب را ارائه دهد و زمینه پیشرفت را فراهم آورد. پیشرفت فقط با آماده بودن الگو محقق نمی شود، بلکه با کنش اجتماعی بلندمدت بر طبق آن و در مقیاس ملی اجرا می شود. از این رو معرفی الگویی برای ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت، می تواند کمک زیادی در راستای ارزیابی شایستگی و شناسایی ظرفیت های هسته های پیشرفت باشد.

ضرورت و اهداف پژوهش

بی شک تقویت گروه های مردمی در مناطق مختلف، به جهت تشکیل شبکه ای از هسته های پیشرفت منطقه ای راهبردی متعالی است. تشکیل شبکه ای از هسته های پیشرفت منطقه ای علاوه بر تقویت بنیان های مردم سالاری دینی و تحقق پیشرفتی پایدار، بر بسیاری از الگوهای توسعه گرا و یا راهبردهای تصدی گرایانه ی  دستگاه های حاکمیتی برتری داشته است. وجود چنین شبکه ای باعث عدم تبعیت از الگوهای مخرب غربی، اتکا به توان مردم، بهره برداری از سرمایه اجتماعی و… خواهد شد؛ بنابراین حرکت به سمت تقویت و فعال سازی هسته های کنشگر پیشرفت، راهبردی است که نیازمند ساخت الگوهای بومی پیشرفت می باشد. ارزیابی هسته های پیشرفت تصویر دقیقی از آنچه یک هسته در توان دارد و نیز ظرفیت های آن را در اختیار خواهد گذاشت که به کمک آن می توان مسیر رشد هسته و نوع نقش آفرینی آن در تحقق پیشرفت منطقه ای را ترسیم نمود. از این رو در این گفتار به بررسی الگوی ارزیابی هسته های پیشرفت بر اساس سه رکن سنجه های ارزیابی، ابزارهای ارزیابی و سناریوی دوره ارزیابی پرداخته شده است.

بررسی الگوی ارزیابی هسته های پیشرفت

در این بخش به بررسی الگوی ارزیابی هسته های پیشرفت بر اساس سه رکن سنجه های ارزیابی، ابزارهای ارزیابی و سناریوی دوره ارزیابی پرداخته می شود:

سنجه های ارزیابی

هدف اصلی از ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت، سنجش میزان توانمندی و قابلیت هر گروه و نیز میزان رشد یافتگی آن است. ارزیابی به مثابه کلیدی ترین حلقه از زنجیره ای است که به واسطه آن مسیر رشد و ارتقاء هسته و تحقق پیشرفت منطقه ای رقم خواهد خورد. محتوای ارزیابی یعنی آن چیزی که اجزاء مختلف ارزیابی از جمله ابزارها، سناریو، عوامل انسانی و… در هماهنگی با یکدیگر جانمایی شده تا بتوانند آن را مورد سنجش قرار دهند؛ بنابراین محتوای ارزیابی، یک رکن مهم در الگوی ارزیابی به شمار می رود. محتوای ارزیابی از دو بخش مختلف ولی در ارتباط با یکدیگر تشکیل شده است. بخش اول شایستگی های ارزیابی و بخش دوم محتوای ارزیابی عبارت از سنجه های ارزیابی را تشکیل می دهند. شایستگی ارزیابی با تمرکز بر مطالعه، تجزیه و تحلیل اهداف و ماموریت های سازمان و به کارگیری مجموعه شایستگی های منابع انسانی و توسعه این شایستگی ها در راستای پیشبرد اهداف سازمان تاکید دارد.

سنجه های ارزیابی نمود بیرونی و ظهور و بروز عینی شایستگی ها محسوب می شوند که قابلیت مشاهده در میدان و ارزیابی آن ها وجود دارد. برای ایجاد سنجه های مناسب ارزیابی باید به خصوصیاتی همچون جامع بودن، تعمیم پذیری، تکراری نبودن و اختصار و شفافیت سنجه ها توجه شود، زیرا توسط سنجه های ارزیابی می توان وضعیت شایستگی های گروه را تشخیص داد و نقاط ضعف و قوت محتوای ارزیابی را بررسی کرد.

ابزارهای ارزیابی

ابزارهای ارزیابی به عنوان رکن دوم الگوی ارزیابی بعد از سنجه های ارزیابی محسوب می شوند. این ابزارها پس از تدوین استراتژی و با توجه به اقتضائات سنجه های ارزیابی طراحی شده اند. ابزارهای ارزیابی به مجموعه بازی ها، مباحثات و گفتگوها و رخدادهای از پیش طراحی شده اطلاق می شود که مخاطب در بستر آن، نقش آفرینی و کنش خاصی داشته و از این طریق ارزیابی می شود. از ابزارهای ارزیابی می توان به رزومه، مصاحبه با مسئول تیم، مباحثه با اعضای تیم، آزمون و… اشاره کرد که ابزار رزومه اولین ابزاری است که به وسیله ی آن گروه هدف ارزیابی می شود.

سناریوی دوره ارزیابی

سناریو، روایتگر نحوه ی اجرای ابزارها در دوره و تناسب آن ها با یکدیگر است. در یک دوره ارزیابی طراحی ابزارهای ارزیابی به عنوان بخشی از اجرا شناخته می شود، لیکن نحوه ی کنار هم قرار گرفتن این ابزارها، مسئله ای است که کیفیت اجرا و خروجی های دوره وابسته به آن است. به این منظور سناریو دوره نوع ارتباط ابزارها را با یکدیگر مورد بررسی قرار می دهد و زمان بهینه اجرای هر ابزار مشخص می شود. پس از پایان این دوره عملکرد و رویکردها با توجه به عوامل ارزیابی بررسی و تحلیل می شوند. دستاورد و نتایج ارزیابی در قالب کارنامه های ارزیابی تهیه و عملکرد فرد یا گروه هدف را نشان می دهند.

توصیه هایی پیرامون الگوی ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت

باتوجه به اهمیت الگوی ارزیابی، باید به دنبال شناسایی، ارزیابی و توانمندسازی عمومی و اختصاصی هسته های کنشگر مردمی پیشرفت برای طراحی و پیاده سازی نقشه های پیشرفت بود. نقشه های پیشرفتی که با محوریت مردم هر منطقه آماده، طراحی و اجرایی خواهد شد، چرا که این مردم هستند که عامل اصلی پیشرفت بوده، هستند و خواهند بود و بدون اراده آن ها تحول و پیشرفتی اتفاق نخواهد افتاد. از این رو توجه به نکاتی در رابطه با الگوی ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت ضروری است:

• تغییر مدار حکمرانی از فضای دولتی به فضای مردمی بر اساس نگاه امامین انقلاب اسلامی نیازمند رعایت الزامات و ظرایف خاصی می باشد؛
• یکی از این الزامات و ظرایف خاص، مشخص نمودن تعاریف، شایستگی ها، شناسایی و ارزیابی وضع موجود جریان های مردمی است؛
• اتخاذ تعاریف، مشخص نمودن شایستگی ها و تدوین الگوهای مختلف ازجمله الگوی ارزیابی، باید بر اساس مبنا و منطقی مشخص و قابل اتقان صورت پذیرد.

جمع بندی

تشکیل شبکه ای از هسته های پیشرفت منطقه ای باعث تقویت بنیان های مردم سالاری دینی و تحقق پیشرفتی پایدار می شود؛ بنابراین تقویت و فعال سازی هسته های کنشگر پیشرفت، راهبردی است که نیازمند ساخت الگوهای بومی پیشرفت می باشد. هدف اصلی از ارزیابی هسته های کنشگر پیشرفت، سنجش میزان توانمندی هر گروه و میزان رشد یافتگی آن است. از این رو در این پژوهش بررسی الگوی ارزیابی هسته های پیشرفت بر اساس سه رکن سنجه های ارزیابی، ابزارهای ارزیابی و سناریوی دوره ارزیابی پرداخته شده است. سنجه های ارزیابی نمود بیرونی و ظهور عینی شایستگی ها هستند که قابلیت مشاهده در میدان و ارزیابی آن ها وجود دارد. ابزارهای ارزیابی مجموعه ای از مباحثات از پیش طراحی شده است که مخاطب در بستر آن، کنش خاصی داشته و از این طریق ارزیابی می شود. سناریو، روایتگر نحوه ی اجرای ابزارها در دوره و تناسب آن ها با یکدیگر است.

این مطالعه در اندیشکده همپا با همکاری میثم خلیلی نجف آبادی، سید اویس میراسماعیلی و محمد علیان در سال ۱۳۹۹ انجام شده است.