طرح بهبود تصویر ملی ایران در چارچوب بریکس

تصویر ملی یک کشور می تواند تاثیر زیادی بر جایگاه آن کشور در عرصه بین المللی داشته باشد. یک تصویر ملی مثبت می تواند موجب دستیابی به اهداف سیاسی مانند استقلال، امنیت ملی، افزایش تعاملات اقتصادی، جذب سرمایه گذاری خارجی، توسعه صادرات و بهبود رفاه مردم کشور شود. همچنین تصویر ملی مثبت می تواند به معرفی فرهنگ کشور به دنیا کمک کند. این امر می تواند به افزایش شناخت و درک مردم سایر کشورها از ایران کمک کند. از همین رو پیمان اقتصادی بریکس فرصتی را فراهم آورده تا ایران نسبت به بهبود تصویر خود در جهان اقدام کند.

ضرورت و اهداف پژوهش

پیمان اقتصادی بریکس، یک پیمان متشکل از قدرت های نوظهور اقتصادی است. مذاکرات برای ایجاد این پیمان از سال ۲۰۰۱ و در حاشیه جلسات سازمان ملل شروع شده و اولین اجلاس آن در سال ۲۰۰۹ برگزار شده است. سران بریکس به ترتیب روسیه، برزیل، چین، آفریقای جنوبی و هند هستند که اجلاس سران را تشکیل می دهند. در کنار اجلاس سران بریکس، اجلاسی تحت عنوان بریکس پلاس طراحی شده است تا کشورهای اصلی بتوانند با مشارکت دادن کشورهای بیشتری در اجلاس مشروعیت تصمیمات و اقدامات بریکس را افزایش دهند. گفته می شود وجه مشترک کشورهای بریکس رشد اقتصادی بالا، داشتن نفوذ در ژئوپولیتیک منطقه ای و داشتن موقعیت استراتژیک ژئوپولیتیکی است؛ از این جهت نیز ایران می تواند به کشورهای عضو شبیه باشد. باید گفت که این پیمان با اهداف اقتصادی ایجاد شد، اما امروزه به حوزه های دیگری نیز همچون تغییرات اقلیمی و مقابله با تروریسم تسری پیدا کرده است. درمجموع می توان گفت این اجلاس از اهمیت بالایی برخوردار است و می تواند نقش جدی در اقتصاد ایران ایفا کند. همچنین دعوت شدن رئیس جمهور ایران به این اجلاس می تواند زمینه ساز شکل گیری ارتباط با کشورهای عضو و افزایش تعاملات اقتصادی با آن ها باشد. از همین رو پژوهش حاضر به ارائه طرح بهبود تصویر ملی ایران با تاکید بر رابطه ایران با آفریقای جنوبی در چارچوب بریکس پرداخته است.

طرح بهبود تصویر ملی ایران

پژوهش حاضر به ارائه طرح بهبود تصویر ملی ایران با تاکید بر رابطه ایران با آفریقای جنوبی در چارچوب بریکس پرداخته است. این طرح شامل ۵ قدم است که عبارتند از:

قدم اول: تحلیل راهبردی وضعیت برند آفریقای جنوبی

 در این قدم می بایست نقاط ضعف قوت، تهدیدها و فرصت ها نسبت به برند آفریقای جنوبی مشخص شوند. تحلیل راهبردی وضعیت برند آفریقای جنوبی در کشور جمهوری اسلامی نشان می دهند که دو کشور با ظرفیت های فراوانی برای همکاری در زمینه های مختلف هستند؛ با این حال وضعیت برند آفریقای جنوبی در ایران چندان مطلوب نیست.

• نقاط ضعف: آفریقای جنوبی دارای فرهنگ غنی و متنوعی است. با این حال این فرهنگ به طور کامل به ایران معرفی نشده است. این امر منجر به سو تفاهمات و برداشت های نادرست از فرهنگ آفریقای جنوبی شده است؛
• نقاط قوت: آفریقای جنوبی به عنوان یکی از قطب های اقتصادی و سیاسی آفریقا، دارای موقعیت جغرافیایی مناسبی برای گسترش روابط با ایران است. همچنین آفریقای جنوبی دارای منابع طبیعی و معدنی گسترده و نیروی کار جوان و پویا است؛
• تهدیدها: حضور سایر اعضای بریکس در ایران مانند روسیه و چین می تواند به افزایش رقابت آفریقای جنوبی در این کشور منجر شود؛ همچنین تحریم های بین المللی علیه ایران می تواند به ایجاد موانعی برای همکاری اقتصادی بین ایران و آفریقای جنوبی منجر شود؛
• فرصت ها: روابط سیاسی نزدیک بین ایران و آفریقای جنوبی می تواند زمینه های همکاری بین دو کشور را فراهم کند.

قدم دوم: انتخاب معانی تبلیغات آفریقای جنوبی

در این قدم با توجه به معانی تعیین شده در قدم اول مشخص می شود کدام بخش از جامعه مخاطب اثرگذاری هستند. در نگاه اول به نظر می رسد که باید تمرکز بر روی مخاطب طرفدار جمهوری اسلامی ایران و همچنین مخاطب بی تفاوت صورت گیرد؛ به گونه ای که مخاطب بی تفاوت با دریافت پیام محتوا (تبلیغات)، فارغ از برند دولت سیزدهم این تعامل را امری مثبت برای کشور محسوب کند. همچنین باید معانی به شکلی طراحی شوند که مخاطب مخالف سیاست های جمهوری اسلامی، توانایی مانور خبرسازی و وارونه کردن معنا را نداشته باشد یا این توانایی به حداقل برسد. ازنظر اقتصادی، ایران با جمعیتی بالغ بر ۸۹ میلیون نفر و منابع طبیعی فراوان، می تواند یک بازار جدید و فرصتی برای سرمایه گذاری برای آفریقای جنوبی باشد. به عنوان مثال، آفریقای جنوبی می تواند از ظرفیت های ایران در زمینه نفت و گاز برای تامین نیازهای انرژی خود استفاده کند. همچنین آفریقای جنوبی می تواند در زمینه های کشاورزی، معدن و گردشگری با ایران همکاری کند. ازنظر سیاسی، ایران یک قدرت منطقه ای مهم است و عضویت آن در بریکس می تواند به آفریقای جنوبی کمک کند تا نفوذ خود را در منطقه افزایش دهد. به عنوان مثال آفریقای جنوبی می تواند از ظرفیت ایران برای ایجاد تعادل در منطقه آفریقا استفاده کند. همچنین این کشور می تواند از عضویت ایران در بریکس برای تقویت روابط خود با سایر کشورهای عضو استفاده کند.

قدم سوم: توسعه راهبرد عملیاتی

در این بخش باید نسبت به تولید محتواهای رسانه ای در مورد کشور آفریقای جنوبی پرداخته شود. تولید اخبار و گزارش های کوتاه و محتواهای ویدئویی و تصویری با انتشار حداکثری در فضای مجازی راهبرد این بخش است.

قدم چهارم: معنای رابطه با آفریقای جنوبی

در این قدم مشخص می شود که دو کشور در کنار هم چه داستانی خلق می کنند. ایران و آفریقای جنوبی دو کشور با تاریخ و فرهنگ غنی هستند که پتانسیل زیادی برای همکاری دارند. این دو کشور ازنظر سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارای اشتراکات زیادی هستند. ازنظر سیاسی، هر دو کشور دارای حکومت های مستقل هستند. همچنین از حقوق بشر و عدالت جهانی حمایت می کنند. ازنظر اقتصادی هر دو کشور دارای منابع طبیعی و نیروی کار ماهر هستند. ایران و آفریقای جنوبی می توانند از طریق همکاری در زمینه های انرژی، کشاورزی و فناوری، منافع اقتصادی یکدیگر را افزایش دهند. ازنظر فرهنگی هر دو کشور دارای تنوع فرهنگی هستند. همچنین این دو کشور می توانند از طریق همکاری در زمینه های هنر موسیقی و گردشگری به گسترش فرهنگ خود کمک کنند. اگر ایران و آفریقای جنوبی در کنار هم قرار بگیرند، می توانند داستانی از همکاری، صلح و پیشرفت را رقم بزنند. این دو کشور می توانند با همکاری با یکدیگر به تقویت صلح و ثبات در منطقه و جهان کمک کنند.

قدم پنجم: اندازه گیری و نظارت بر خروجی

در این قدم با معیارهای کمی مشخص می شود که محتوای تولیدشده چه میزان اثرگذاری داشته است. این معیارها عبارتند از:

• نظرسنجی: این روش یکی از متداول ترین روش ها برای اندازه گیری افکار و احساسات مردم است. در این روش از افراد خواسته می شود تا در مورد دیدگاه خود در مورد آفریقای جنوبی و عضویت آن در بریکس نظر بدهند؛
• تحلیل رسانه ها: این روش شامل بررسی محتوای رسانه های ایران از جمله روزنامه ها، مجلات، تلویزیون و رسانه های اجتماعی است. در این روش، میزان پوشش خبری آفریقای جنوبی و عضویت آن در بریکس مورد بررسی قرار می گیرد؛
• تحلیل داده های تجاری: این روش شامل بررسی داده های تجاری بین ایران و آفریقای جنوبی است. در این روش میزان تجارت، سرمایه گذاری و گردشگری بین دو کشور مورد بررسی قرار می گیرد.

«میزان شناخت مردم ایران از آفریقای جنوبی و عضویت آن در بریکس»، «میزان مثبت یا منفی بودن تصویر آفریقای جنوبی در ایران» و «میزان علاقه مردم ایران به همکاری با آفریقای جنوبی» خروجی های کلیدی هستند که باید اندازه گیری شوند.

پیشنهاداتی به منظور بهبود تصویر ملی ایران در قالب طرح ارائه شده

با توجه به طرح ارائه شده در پژوهش حاضر، پیشنهاداتی به منظور بهبود تصویر ملی ایران ارائه شده است:

• افزایش همکاری های فرهنگی و آموزشی بین ایران و آفریقای جنوبی؛
• حمایت از حضور ایران در نمایشگاه های تجاری و رویدادهای فرهنگی در آفریقای جنوبی؛
• ایجاد یک دفتر یا سازمان مسئول برای بهبود تصویر ملی ایران؛
• تمرکز بر سهم مثبت ایران در جهان به ویژه در زمینه های انرژی فناوری و فرهنگ؛
• استفاده از زبان و تصاویر مثبت در تبلیغات و اطلاع رسانی؛

جمع بندی

در این سند، طرحی برای بهبود تصویر ملی ایران با تاکید بر رابطه ایران با آفریقای جنوبی در چارچوب بریکس و در ۵ مرحله ارائه شد. این قدم ها عبارتند از: تحلیل راهبردی وضعیت برند آفریقای جنوبی که در آن نقاط ضعف قوت، تهدیدها و فرصت ها نسبت به برند آفریقای جنوبی مشخص شدند، انتخاب معانی تبلیغات آفریقای جنوبی که در این قدم مخاطب هدف مشخص می شود، توسعه راهبرد عملیاتی و تولید محتواهای رسانه ای، تعیین معنای رابطه با آفریقای جنوبی و  اندازه گیری و نظارت بر خروجی ها به منظور مشخص شدن میزان اثرگذاری محتوای تولید شده بر جامعه هدف. در پایان نیز پیشنهاداتی مانند افزایش همکاری های فرهنگی و آموزشی بین ایران و آفریقای جنوبی در قالب طرح حاضر ارائه شده است.

این مطالعه در اندیشکده مطالعات افکار عمومی ایران توسط محمدامین آبی پور در سال ۱۴۰۲ انجام شده است.