طرح تاسیس مراکز مشاوره پشتیبان امامان محله

مرجعیت فقهی و فکری روحانیت شیعه در طول تاریخ یکی از کارهای ویژه و وظایف مهم علما در ارتباط با مردم بوده است. همین ذخیره اعتماد عمومی مردم بود که سبب ساز تاسیس نظام اسلامی شد. در عصر انقلاب اسلامی همان کار ویژه در قالب ها و شیوه های جدید و با توسعه اختیار روحانیت ادامه پیدا کرده است. وجود ظرفیت های بسیار بالا در ملت ایران که عامل امیدبخش و نقطه روشن برای حرکت عمومی کشور است، ضرورت شناسایی بسترسازی برای به فعلیت رسیدن این ظرفیت ها و هم افزایی و تداوم حرکت عمومی ملت ایران، برای رسیدن به اهداف انقلاب اسلامی و تاسیس تمدن نوین اسلامی را بیش ازپیش موجه می سازد.

ضرورت و اهداف پژوهش

سازمان تبلیغات به عنوان نهاد رسمی تبلیغ دین یکی از وظایف خود را طراحی شیوه های تبلیغی نوین، فراگیر، غیرمستقیم و اثربخش، تعریف کرده است. این اثربخشی و فایده مندی باوجود ظرفیت های نهفته در مردم، مطلوب و رضایت بخش نیست. طرح تاسیس مراکز مشاوره مذهبی توسط سازمان تبلیغات اسلامی می تواند یکی از گذرگاه های مناسب و لازم برای تحقق هدایت فکری و غم خواری و خدمت رسانی به مردم باشد. در این طرح ضمن به دست گرفتن امر مشاوره و هدایت فکری مردم طبق آموزه های دینی، به تثبیت جایگاه روحانیت و نهاد حوزه کمک شایانی می کند. بی شک سازمان تبلیغات اسلامی که مأموریت ابلاغ و اقامه دین را دارد می تواند در قالب های جدید نقش آفرینی سنتی و ذاتی روحانیت را تعمیق و گسترش دهد. از همین رو پژوهش حاضر به بررسی طرح تاسیس مرکز مشاوره پشتیبان امامان محله پرداخته است. همچنین اهداف این طرح، مسیرهای تاسیس مراکز مشاوره ،آثار و پیامدها و ملاحظات طرح در این پژوهش مورد بررسی قرارگرفته اند.

طرح تاسیس مراکز مشاوره پشتیبان امامان محله و مددکاری اجتماعی

بسیاری از ساختارهای سنتی ارتباطی میان روحانیت و مردم به واسطه حیات مدرن و تعریف های نوین از ارتباطات و اعتبارات اجتماعی تغییر کرده است. همان گونه که دیگر ساختار حامی بودن پدربزرگ ها و مادربزرگ ها و شبکه گسترده فامیلی تا حد زیادی از دسترس خارج شده و در عوض ساختارهایی مانند مهدکودک ها و مراکز مشاوره و مددکاری اجتماعی جانشین شده اند.

روحانیون و طلاب جوان از یک سو فهم خوبی از عالم جدید دارند و هم در این بافت رشد یافته اند و هم، گرایش مناسبی برای یافتن تخصص های پیشرو البته با تکیه بر عقبه فهم ها و حیات حوزوی دارند. ایشان می توانند از یک سو با ساختارهای نوین ارتباط گرفته و از دیگر سو دست کم بخش فراوانی از اصالت های حوزوی را همچنان حفظ کنند. روحانیت در طول تاریخ گذشته خود همواره محل مشورت و حل مشکلات عامه مردم اعم از خانوادگی و مانند آن بوده است. این کنشگری فعال درصحنه اجتماع می تواند با اتصال روحانیت با نهادهای نوینی مانند مشاوره و مددکاری اجتماعی که درواقع لباس و بافتی نو برای همان کار ویژه است، عمق و گستردگی روزافزونی داشته باشد.

این طرح با پشتیبانی از طرح امداد فرهنگی می تواند الگویی از کار اثربخش اجتماعی باشد که توان حل مسائل عینی جامعه را دارد. درواقع این طرح یک اقدام کلان اجتماعی است که با محوریت روحانیت و ارجاع از جانب نظام مددکاری اجتماعی بسیاری از مسائل و مشکلات نظام مشاوره معروف را نخواهد داشت. همچنین با اقدام مؤثر اجتماعی خلق اعتبار می کند که می تواند در پیشبرد کارها و ماموریت های دیگر سازمان مفید باشد.

در همین زمینه یک یادآوری مهم لازم است و آن اینکه این مراکز مشاوره نباید الگوی کلینیک های ثابت مراجعه پذیر را انتخاب کند، بلکه روحانی خود باید به مثابه پزشکی که به دنبال بیمار می رود، در بافت اجتماعی که با آن درگیر می شود، مشتری ها و بلکه نیازمندان به اخذ مشاوره را شناسایی کند. مرکز درواقع پایگاهی برای مشاوران مذهبی است نه پارکینگ و کارخانه ایشان.

اهداف طرح

هدف اصلی این طرح «هدایت فکری و حمایت معنوی مردم در مواجهه با مسائل زندگی در قالب دفاتر مشاوره» است. در کنار این هدف، اهدافی مانند «توسعه ارتباط طلاب و مردم با رویکرد ارائه خدمات فرهنگی، اجتماعی»، «ایجاد بستر فعالیت قشر فرهیخته طلاب و روحانیون»، «زمینه سازی برای ارتباط مؤثر و مفید بین روحانیت و مردم و حل مشکلات عینی»، «فعال کردن ظرفیت شبکه استانی سازمان تبلیغات در جهت مسئله واقعی مردمی» و «پشتیبانی از امدادگران فرهنگی در عرصه مشاوره تخصصی به مراجعات مردم» نیز دنبال می شود.

مسیرهای تاسیس مراکز مشاوره

این طرح معطوف به شناسایی و اتصال ظرفیت ها و مسائل عینی مردم است. بستر اقدام نیز مبتنی بر فعال سازی دفاتر سازمان تبلیغات در استان ها است تا بتواند زمینه ساز حضور تخصصی و فعالیت مشاوره ای نخبگان تحصیل کرده حوزه های علمیه در موضوعات دینی و خانوادگی باشد. این طرح می تواند از دو مسیر اجرایی شود که می توان به صورت مرحله ای آن را ترسیم کرد:

• یک سطح از اقدامات در راستای اخذ مجوز سازمان از نظام روانشناسی و مشاوره ای است که در این طرح سازمان، خود مستقلا به عنوان یک مرکز مشاوره ای مذهبی، دینی، خانوادگی و … با مجوز سازمان نظام مشاوره و روانشناسی عمل می کند و خود سازمان مکلف به صدور مجوزهای لازم و تامین نیروی انسانی با همکاری و هماهنگی سازمان های مرتبط می شود؛
• در سطح دیگر اقدام برای عملیاتی نمودن طرح سازمان به جای کار تاسیسی و ایفای نقش تولیدکننده، نقش هدایت گری و تسهیلگری را ایفا می کند. در این سطح، اقدام سازمان با شناسایی ظرفیت های نخبگانی حوزه و مراکز مشاوره مذهبی و برگزاری دوره های تکمیلی مهارتی ذیل یکی از معاونت های آموزشی و مشاوره ای خود و یا با تاسیس یک موسسه آموزشی و مشاوره ای اقدام به اعزام و استقرار نیروهای خود می کند.

همچنین می توان این طرح را به حیث اقتصادی، راهبردی، هنجاری و اعتبار سازمانی دارای مؤلفه های موردقبول ارزیابی نمود. از حیث اقتصادی درآمدزاست، از حیث راهبردی با راهبردهای جمهوری اسلامی در هدایت فکری مردم هم خوانی دارد، از حیث هنجاری با وظایف و ماموریت های سازمان تناسب دارد و از حیث برند سازمانی هم اینکه سازمان تبلیغات بتواند چند هزار ساعت خدمات مشاوره ای به مردم بدهد باعث افزایش سرمایه اجتماعی و اعتبار سازمان خواهد شد.

آثار و پیامدها و ملاحظات طرح

ازجمله آثار و پیامدهای این طرح را می توان به «بازیابی و ترمیم جایگاه نهاد حوزه و روحانیت در مرجعیت فکری و معنوی در جامعه»، «مشخص شدن مخاطرات و نظام مسائل مشاورهای برای تحقیقات بنیادین و طرح های راهبردی و عملیاتی»، «تبدیل شدن الگوی مشاوره سازمان تبلیغات به عنوان الگوی مرجع و تراز انقلاب اسلامی»، «شناسایی و پرورش نیروهای فعال در عرصه فعالیت مشاوره ای و خدماتی به عنوان رهبران اجتماعی منطقه و هدایتگری مؤثر و گسترده در جامعه»، «استخراج مسائل نظام اجتماعی و ایجاد زمینه برای شناسایی و رفع نیازهای عمومی مردم» اشاره کرد.

همچنین ملاحظات در نظر گرفته شده در این طرح «تسهیلگری سازمان برای اجرای طرح با ارتباط گیری در سطوح کلان کشور»، «طراحی سامانه ثبت تجارب و بانک اطلاعاتی و علمی مشاور»، «ارتباط گیری و شبکه سازی خدمات و نیازهای مردم به مراکز دینی و خدماتی مطمئن در جامعه و پناهگاه معنوی»، «ضرورت استفاده از تیمی مجرب از اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی برای هدایت کار» و «همراهی و حضور جدی مسئولین، معاونت ها و مراکز سازمان در اجرای طرح» است.

جمع بندی

سازمان تبلیغات به عنوان نهاد رسمی تبلیغ دین یکی از وظایف خود را طراحی شیوه های تبلیغی نوین، فراگیر، غیرمستقیم و اثربخش، تعریف کرده است. این اثربخشی و فایده مندی باوجود ظرفیت های نهفته در مردم، مطلوب و رضایت بخش نیست. طرح تاسیس مراکز مشاوره مذهبی توسط سازمان تبلیغات اسلامی می تواند یکی از گذرگاه های مناسب و لازم برای تحقق هدایت فکری و غم خواری و خدمت رسانی به مردم باشد. در این پژوهش به بررسی مبانی پایه ای و نحوه تاسیس مراکز مرکز مشاوره پرداخته شده است. هدف اصلی این طرح «هدایت فکری و حمایت معنوی مردم در مواجهه با مسائل زندگی در قالب دفاتر مشاوره» است. ازجمله آثار این طرح می توان به «بازیابی و ترمیم جایگاه نهاد حوزه و روحانیت در مرجعیت فکری و معنوی در جامعه»، «تبدیل شدن الگوی مشاورۀ سازمان تبلیغات به عنوان الگوی مرجع و تراز انقلاب اسلامی» و… اشاره کرد.

این پژوهش در پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع) و با همکاری علی جعفری، سیدمحمدحسین هاشمیان و عبدالله صفری در سال ۱۳۹۹ انجام شده است.