طرح افزایش گردشگر از هند

گردشگری یکی از عوامل اصلی رونق اقتصادی کشورها است و نقش مهمی در توسعه، اشتغال زایی و کسب درآمد دارد. علی رغم ظرفیت های بالای ایران در جذب گردشگر خارجی، به دلایل مختلفی مانند تبلیغات ضعیف، نشر اخبار منفی و هدفمند علیه ایران، محدودیت های اجتماعی، تنش های سیاسی با برخی کشورها، و قوانین دست و پاگیر، ایران در جذب گردشگران خارجی ضعف شدید دارد. مردم هند به خصوص مسلمانان و زرتشتیان با ایرانیان دارای اشتراکات فرهنگی، دینی و نیاکانی هستند. با شناسایی مناطق مستعد، و برنامه ریزی دقیق می توان این افراد را به بازدید از ایران ترغیب کرد.

کلیدواژه: گردشگری، هند، زرتشتی، گردشگران، شیعیان.

ضرورت و اهداف پژوهش

امروزه گردشگری به یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنایع دنیا تبدیل شده است و دریافتی های ارزی حاصل از آن بیشتر از محصولات نفتی، خودروسازی و تجهیزات صنعتی برای یک کشور است. گردشگری عامل مهمی برای رونق اقتصادی، ورود ارز به کشور، اشتغال زایی، بهبود چهره فرهنگی در جهان و ترغیب سرمایه گذاری برای توسعه زیرساخت ها محسوب می شود. کشور هند با جمعیت ۱ میلیارد و ۳۴۰ میلیون نفری بعد از چین پرجمعیت ترین کشور جهان است. همسایگی هند با ایران، فرهنگ و تاریخ مشترک آریایی، دوستی تاریخی و روابط سیاسی گرم دو کشور، فرصتی ارزشمند برای ایران به وجود آورده است تا از آن برای جذب گردشگر، کسب درآمد، کاهش نرخ بیکاری، ارزآوری و بازار بهینه استفاده کند. علی رغم ظرفیت های عظیم جذب گردشگر از کشور هند، متاسفانه ایران تاکنون نتوانسته است از این بازار بکر برای درآمدزایی کند. بنابراین با توجه به چنین پتانسیلی، تدوین طرحی برای جذب گردشگر خارجی از کشور هند ضروری است.

وضعیت فعلی گردشگری ایران در مقایسه با اندونزی و ترکیه

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، ایران رتبه دهم در تعداد جاذبه های باستانی و تاریخی و رتبه پنجم در جاذبه های طبیعی جهان دارد. اما رتبه فعلی گردشگری ایران در حال حاضر بیش از ۴۸ جهان بوده که این رتبه نشان دهنده ضعف شدید مدیریتی در این صنعت است. آمار دولتی ایران با اغراق نشان می دهد که سهم گردشگری فعلی ایران ۶% در تولید ناخالص ملی و ۰.۵% در اشتغال است. اما پژوهشگران اروپایی همچون کریستوفر هیوت این میزان را بسیار کمتر و ناچیز در حدود ۲.۵% از تولید ناخالص داخلی ایران می داند. بیشتر گردشگران وارد شده به ایران از دو کشور عراق و جمهوری آذربایجان هستند که عموما برای زیارت و یا درمان به ایران سفر می کنند. بنابراین چنانچه فقط گردشگرانی که در هتل های ایران برای سیاحت اقامت می کنند را محاسبه کنیم، رقم بسیار ناچیزی خواهد شد.

کشور سنگاپور با مساحت اندک ۷۲۰ کیلومتر مربع (تقریبا نصف مساحت جزیره قشم ایران) و ۵/۵ میلیون جمعیت، ۵/۱۵ میلیون توریست دارد. درآمد کشور ترکیه از گردشگری در سال ۲۰۱۷ حدود ۲۷ میلیارد دلار و درآمد ایران از گردشگری کمتر از ۷ میلیارد دلار بوده است. این درحالی است که درآمد ایران از فروش نفت حدود ۳۳ میلیارد دلار در سال است. این یعنی ترکیه به راحتی می تواند اندازه درآمدهای نفتی ایران با جذب گردشگر، کسب درآمد کند.

ایران امتیازات بسیاری از نظر تنوع آب و هوایی، تاریخ و تمدن باستانی و اماکن دینی مختلف (اسلامی، زرتشتی، یهودی و مسیحی) دارد و ۲۳ سایت مهم تاریخی ثبت شده در سازمان یونسکو دارد. با وجود تحریم های ایالات متحده و منابع ارزی محدود، گردشگری و واردات ارز کمک بزرگی به اقتصاد کشور، درآمدزایی و کاهش نرخ بیکاری می کند.

علل عقب ماندگی صنعت گردشگری ایران

برخی از علت های عقب ماندگی صنعت گردشگری ایران عبارت است از:

• فقدان عزم و اراده لازم مسئولین برای توسعه صنعت گردشگری.
• بروکراسی شدید اداری در ایران و قوانین دست و پاگیر.
• عدم اطلاع سرمایه گذاران خارجی از ظرفیت های عظیم گردشگری ایران.
• تبلیغات ضعیف گردشگری ایران در جهان.
• نشر اخبار منفی و هدفمند علیه ایران توسط رسانه های غربی.
• محدودیت های اجتماعی و مذهبی برای گردشگران اروپایی و آمریکایی.
• تنش های سیاسی ایران با برخی کشورها.

جمهوری هندوستان، گنجینه ای برای جذب گردشگری

طبق آمار، کشور هند اکنون حدود ۲۵ میلیون گردشگر به جهان صادر می کند و بانک جهانی پیش بینی کرده این رقم تا سال ۲۰۲۲ به ۵۰ میلیون نفر می رسد.۸۰% کل جمعیت این کشور هند و حدود ۱۴.۲% جمعیت مسلمان هستند. منابع مختلف جمعیت شیعیان هندوستان را بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون نفر تخمین زده اند و برخی، شیعیان هند را بزرگترین جمعیت شیعیان جهان بعد از ایران دانسته اند. هند محل سکونت پارسیان یا ایرانیان کهنی است که از زمان صدر اسلام به دین زرتشتی خود پایبند مانده و بسیار به ایران و ایرانی علاقمند هستند. برآوردهای رسمی نشان می دهد این افراد جمعیتی ۱۰۰ هزار نفره داشته و قشر ثروتمند هند را تشکیل می دهند. علی رغم جمعیت کم پارسیان، آن ها در صنایع بزرگی همچون صنعت خودروسازی هند، فیلم و سیاست حضور فعال دارند. بنابراین می توان از این ظرفیت برای جذب سفر هندیان به ایران و بازدید از اماکن تاریخی کهن ایران و دیپلماسی فرهنگی استفاده کرد. درحال حاضر برآوردها نشان می دهد کمتر از ۱۰۰ هزار هندی در طول سال به ایران سفر می کنند که رقمی غیرقابل قبول محسوب می شود.

تدوین طرح جذب گردشگر هندی

فرضیات اولیه طرح، شناسایی محل سکونت و جمعیت شیعیان هند است تا در گام نخست به جذب گردشگری آسان شیعیان هندی برای سفر به ایران به عنوان مهد جهان تشیع پرداخت.

مکان یابی شیعیان هند

برخی معتقدند که فقط ۳۰ میلیون مسلمان در ایالت ایالت اوتارپرادش زندگی می کند. در ایالت گوجارات نیز ۵ میلیون مسلمان زندگی می کند. برخی از مناطق هند مانند دکن در جنوب این کشور و مناطق اوده و کشمیر در شمال، سابقه ای دیرینه  و تاریخی در تشیع داشته اند. مراکز اصلی سکونت شیعیان عموما شهرهای پنجاب، دهلی، حیدرآباد، امروها، فیض آباد،  جونیپور، لکهنو،  رامپور و کشمیر است. درخصوص آمار شیعیان در کشور هندوستان اطلاعات دقیقی در دست نیست.

اساس طرح جذب گردشگر هندی

این طرح در گام نخست به دنبال ورود آزمایشی ماهانه ۱۰۰ گردشگر هندی به داخل ایران است. طبق گزارش سازمان بین المللی جهانگردی متوسط هزینه کرد هرگردشگر خارجی در منطقه جنوب غرب آسیا و منطقه ای که ایران در آن قرار دارد، حدود ۱۳۴۰ دلار است. با قیمت ۱۴ هزار تومانی دلار در بهمن ۹۷، این مبلغ حدود ۲۱ میلیون تومان می شود. چنانچه این رقم را برای گردشگر هندی فقط ۹۰۰ دلار درنظر بگیریم، با ورود ماهانه ۱۰۰ گردشگر هندی برای سفر به ایران معادل ۱ میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان به درآمد کشور افزوده می شود.(این رقم با قیمت ۲۸هزار تومانی دلار در مهر۹۹، به ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان افزایش یافته  است). در مراحل بعدی متناسب با شرایط پیشرفت طرح، تعداد گردشگران افزایش خواهد یافت.

 سازمان های ضروری مرتبط با این طرح

سازمان های مرتبط طرح مذکور به شرح زیر است:

• سفارت ایران در هند: به منظور هماهنگی، پاسخ به پرسش گردشگران هندی، ویزا و … .
• وزارت امور خارجه: هماهنگی های دیپلماتیک بین دو کشور.
• سازمان میراث فرهنگی: همکاری و هماهنگی و دریافت حمایت گردشگری از سازمان.
• هتل های داخل ایران: عقد قرارداد و رزرو اتاق.
• تشریفات گردشگری: عقد قرارداد برای اجاره خودروی گردشگری، پذیرایی و … .
• سازمان ارتباطات اسلامی: به منظور هماهنگی و عقد تفاهم نامه همکاری گسترش فرهنگ اسلامی.

خدمات قابل ارائه به گردشگران

در این زمینه می توان خدماتی از قبیل رزرو هتل در تهران، مشهد یا شیراز، ترانسفر فرودگاهی، بیمه، راهنمای انگلیسی زبان، اقامت در تهران و بازدید از برج میلاد، کاخ گلستان، کاخ سعدآباد و نیاوران همراه نهار، سفر به شهر تاریخی شیراز و بازدید تخت جمشید، پاسارگاد، نقش رستم، شاهچراغ، و… به گردشگران ارائه داد.

جمع بندی

ایران به علت داشتن ظرفیت های بسیار بالای تاریخی، فرهنگی و مذهبی می تواند یکی از گزینه های سفر برای گردشگران مسلمان و زرتشتی هندی باشد. بنابراین در این پژوهش برای افزایش سهم صنعت گردشگری در درآمدهای ارزی کشور، طرح جذب گردشگر هندی بر اساس شناسایی محل سکونت مسلمانان هندی تدوین شد. در گام نخست این طرح که ورود ماهانه ۱۰۰ گردشگر هندی به ایران را دنبال می کند، منجر به ورود ۹۰۰۰ دلار ارز به کشور می شود.

این مطالعه در مرکز مطالعات خلیج فارس توسط روزبه پارساپور انجام شده است.