بررسی جایگاه مادران در تربیت فرزندانی مهدوی

مهم ترین و اساسی ترین آرزوی هر خانواده مسلمانی داشتن فرزندانی دین دار و صالح است و فرهنگ انتظار یکی از محورهای سبک زندگی ایرانی اسلامی است. امروزه الگوهای متفاوت غربی و شرقی زندگی کودکان را محاصره کرده است و درصورتی غفلت جامعه ایران از این موضوع، زمینه تربیت فرزندان با فرهنگی غیر دینی و اسلامی به وجود خواهد آمد و آرمان سبک زندگی مهدوی به فراموشی سپرده خواهد شد. در این میان نقش مادران در تربیت دینی فرزندان پررنگ تر از سایر عوامل است و تربیت نسلی مهدی باور و مهدی یاور، یکی از مهم ترین و اساسی ترین کارهایی است که زنان و مادران مهدوی می توانند برای حفظ دین داری فرزندانشان انجام دهند.

روش شناسی پژوهش

در فرهنگ اسلامی، موضوع مهدویت و انتظار فرج و ظهور و تشکیل حکومت آن حضرت، یکی از افق های روشن، انسان ساز و تعالی بخشی است. تحقق عینی و عملی این موضوع نیازمند انسان های تربیت شده ای است که از هر حیث آمادگی یاری و حضور خالصانه تحت نظر امام عصر خود را داشته باشد. در طول تاریخ تشیع، یکی از نقش های بی بدیل زنان، دفاع از ولایت و تلاش برای حفظ این ارزش الهی بوده است و زنان فعالانه برای حفظ فرهنگ مهدویت در جامعه نقش آفرینی کرده اند. بین تمام نقش های مختلف زنان در حفظ این ارزش، تربیت نسل ولایی و زنده نگه داشتن محبت اهل بیت علیهم السلام، به ویژه یاد و اندیشه مهدوی، نقشی بسیار موثر و غیرقابل انکار بوده است. لذا در عصر حاضر، تربیت انسان دین دار، پویا، کارآمد و عاشق ولایت، از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است. مهدی باوری و مهدی یاوری دو شاخصه اصلی نسلی است که باید زمینه ساز حکومت مهدوی باشد. این دو شاخصه در شاکله نسلی جدید که با سهمگین ترین طوفان های بنیان برانداز دین و دین داری مواجه هستند، تنها با تربیت دینی اصولی و همراه بینش و آگاهی شکل می گیرد و سکان دار این مهم نیز مادران و زنان هستند. با توجه به اینکه ارتباط مناسب بین مادر و فرزند از نظر اسلام و تربیت صحیح دینی فرزند از جمله خواسته های هر مادری است، این پژوهش در نظر دارد تا به نقش مادر در تربیت معنوی کودک پرداخته و روش ها و راهکار های چنین تربیتی را تبیین کند.

ویژگی مادر به منظور تربیت فرزندان

با توجه به قرار گرفتن در عصر غیبت مادران باید در جهت رشد و تربیت و آمادگی جامعه، برای انتظار و ظهور تلاش کنند. با این حال مجموعه تلاش ها برای تخریب فرهنگ مهدوی در اذهان فرزندان، تربیت مهدوی را با چالش مواجه کرده است. از سوی دیگر، پیچیدگی امر تربیت دینی در عصر حاضر، امر تربیت را با دشواری خاصی روبرو کرده است. مادری که هیچ گونه ضعف و نقص ایمانی و معنوی نداشته باشد، فرزندی پرورش می دهد که به عزت نفس دست یافته است و شناخت صحیح از معنی انتظار در عصر غیبت مراحل رشد را هموار خواهد کرد. زنانی که خود به باور و اعتقاد عاشورایی و حسینی رسیده باشند و روحیه مبارزه با ظلم و استکبار را در خود تقویت کرده باشند، به فرزندان خود می آموزند که برای به اهتزاز درآمدن پرچم مهدوی باید در مقابل ظالم برخیزند. بی تفاوت بودن به وضع جامعه و سکوت مقابل متجاوزگران هرگز از دستورات دینی و وظائف مومنان در زمان غیبت نبوده است. جهاد در صحنه حق و باطل امروزه، خود تمرینی برای مبارزات حق و باطل زمان ظهور است.

گام های اساسی به منظور تربیت مهدوی

نکاتی که اولیای تربیتی باید بدانند این است که خود، نیازمند یادگیری در حوزه ارزش ها و اخلاقیات هستند؛ زیرا باید در جایگاه یک مدیر و تسهیل کننده در این گونه امور عمل کنند. امروزه برخی تئوری های تربیت اخلاقی، مثل پست مدرن ها، حرکت هایی را برای حذف منابع اصیل و الگو آغاز کرده اند؛ ولی برخلاف آن ها، اسلام برای منابع مقتدر (قرآن و سنت) و الگوهای دینی جایگاه خاصی را قائل است که باید اولیای تربیتی هم علم نسبت به این منابع مقتدر و شناخت نسبت به الگوهای دینی را داشته باشند. به منظور تربیت نسلی مهدی باور و مهدی یاور گام هایی اساسی برای مادران وجود دارد که از انتخاب همسری شایسته آغاز می شود، با توجهات به آموزه های دینی پیش از تولد ادامه یافته و به القا و ترویج محبت اولیای الهی در دل فرزند ختم می شود. نقش والای مادر در تربیت فرزند بر کسی پوشیده نیست، اما تقید پدر در رعایت حلال و حرام الهی (به ویژه تقید به تهیه روزی حلال برای خانواده) در دین دار کردن فرزندان و تربیت نسل ولایی، فوق العاده موثر است. حالت هیجانی و عاطفی مادر در دوران بارداری و پیش از آن بر فرزند تاثیر می گذارد و تجربه نشان می دهد که به یاد داشتن خداوند در تمامی حالات و خواندن ادعیه و توسل به امامان معصوم علیهم السلام، می تواند در تربیت نسل مهدی باور موثر باشد.

در نظام تربیتی اسلام، این نکته مورد تاکید قرار گرفته است که دوران کودکی، دوران شکل گیری شخصیت دینی، عاطفی، عقلی و… کودک است. روایات در این زمینه دلالت دارند که در دوران کودکی (هفت سال اول) بایستی عنایت خاصی بر آشنایی کودک با مقوله های مذهبی و اخلاقی وجود داشته باشد. نظر به محدودیت قدرت درک و فهم کودک از ارزش های اخلاقی و به لحاظ رشد نایافتگی او از لحاظ اجتماعی، بیشترین تلاش مربیان در این مرحله، باید در جهت ایجاد رغبت، علاقه و انس در کودک به ارزش ها و مفاهیم اخلاقی باشد. والدین می توانند فرزند خود را در هر مرحله از زندگی به نحوی با مسائل دینی گره بزنند. کودک می تواند امورات دینی را به صورت شعر یا آهنگ حفظ کند و از او در مراسمات مذهبی کمک گرفته شود. حفظ قرآن و ادعیه، استفاده از نوجوانان به عنوان قاری یا مداح مراسمات، هدیه کتاب هایی در زمینه شناخت امام زمان (عج) و همچنین برعهده گذاشتن مدیریت و رهبری بخشی از مراسمات، او را مشتاق قدم زدن در راه ولی خدا می کند و محبت حضرت ولی عصر (عج) را در دل او می پروراند.
در نظام تربیتی اسلام، دوره هفت سال دوم، دوران اطاعت است. در این دوره، باید آموزه های دینی، به صورت آمیزه ای از احساس و عقل به فرزندان ارائه شود؛ زیرا در این دوره، فرزندان، نه احساس و عواطف محض هستند و نه برخوردار از قدرت عقلانی کامل؛ از این رو تربیت باید با آمیختن عقل و احساس و گره زدن اندیشه و عاطفه و محبت، همراه باشد. در مقابل دوره هفت سال سوم دوره وزارت و همراهی است. در این مرحله تکامل، قوانین حاکم بر رفتار اخلاقی از درون فرد سرچشمه می گیرد. جوانی که تحت تربیت اصول صحیح قرار گرفته است، به مرحله ای می رسد که به صورت خودجوش و با الهام درونی، به دنبال ولی خدا حرکت می کند؛ زیرا وجود صفات پسندیده، مانند مهربانی با ضعیفان و همچنین دانش در دین و اصالت شخصیت و قدرت معنوی، جاذبه و کششی درونی به سوی انسان کامل در او ایجاد می کند.
در این راستا باید توجه داشت که در امر تربیت، باید تمام مراحل زندگی یک فرد مورد متوجه قرار گیرد. متاسفانه برخی مادران تنها به بخشی از مراحل تربیت توجه می کنند، اما باید دانست تمام این مراحل کنار یکدیگر است که منجر به تربیت فرزندی شایسته، ولایت مدار و منتظر واقعی می شود.

جمع بندی

در فرهنگ اسلامی موضوع مهدویت و انتظار فرج و ظهور و تشکیل حکومت آن حضرت، یکی از افق های روشن، انسان ساز و تعالی بخشی است. در این میان نقش مادران بسیار پررنگ است. با توجه به اینکه ارتباط مناسب بین مادر و فرزند از نظر اسلام و تربیت صحیح دینی فرزند از جمله خواسته های هر مادری است، این پژوهش به بررسی نقش مادر در تربیت معنوی کودک پرداخته و روش ها و راهکار های چنین تربیتی را تبیین کرده است. به منظور تربیت نسلی مهدی باور و مهدی یاور، در تمامی مراحل زندگی یک فرد به تربیت توجه داشت که از پیش از تولد آغاز می شود و تا مرحله جوانی ادامه دارد. این مراحل از انتخاب همسری شایسته از طرف زوجین آغاز می شود، با توجهات به آموزه های دینی پیش از تولد ادامه یافته و به القا و ترویج محبت اولیای الهی در دل فرزند ختم می شود. در این میان نکاتی که اولیای تربیتی باید بدانند این است که خود، نیازمند یادگیری در حوزه ارزش ها و اخلاقیات هستند؛ زیرا باید در جایگاه یک مدیر و تسهیل کننده در این گونه امور عمل کنند و برای تربیت فرزندی شایسته باید به تربیت در تمامی مراحل زندگی او توجه کنند.

این مطالعه در خانه خلاق ریحانه آفرینش توسط مهراد معارف وند در سال ۱۴۰۰ انجام شده است.