عروس قفقاز در حجله اسرائیل
بررسی اهداف و میزان نفوذ رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز و عوامل درهم تنیدگی روابط آن ها
حضور رژیم صهیونیستی در شمال غربی ایران و منطقه قفقاز موجب پیچیدگی روابط کشورهای همسایه در دو سوی ارس و تقابلات گاه و بی گاه آن ها شده است. رژیم صهیونیستی برای پیاده سازی اهداف خود در جوار دو قدرت منطقه ای همسایه قفقاز یعنی روسیه و ایران، چه در قالب بهره مندی از منابع انرژی و چه به منظور تأثیر بر فعالیت های سخت جمهوری اسلامی ایران علیه خود، به افزایش همکاری ها و نفوذ خود در قفقاز جنوبی پرداخته است. اینک با افزایش تهدیدات نظامی رژیم اشغالگر قدس در طی روزهای اخیر و برگزاری رزمایش های مختلف به منظور تهاجم علیه زیرساخت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران تصمیم در برابر رفتار کشورهای حامی این رژیم در قفقاز ضروری است.
کلیدواژه: رژیم صهیونیستی، قفقاز جنوبی، جمهوری آذربایجان، ایران
ضرورت و اهداف پژوهش
حضور رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز جنوبی به ویژه در کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران، یعنی جمهوری آذربایجان ازجمله خط قرمزهای نظام جمهوری اسلامی ایران است. تحمل این امر همواره برای مسئولان ارشد سیاسی و نظامی ایران غیرقابل قبول بوده است. از همین رو آن ها تلاش دارند تا با رایزنی و گفت وگوهای مستمر با دولت های قفقاز جنوبی به ویژه سران جمهوری آذربایجان، نسبت به کاهش نقش این رژیم در منطقه و ممانعت از گسترش نفوذ آن در نزدیکی مرزهای ایران اقدامی در راستای منافع ملی صورت دهند. در این پژوهش پس از بررسی روابط بین رژیم صهیونیستی و کشورهای جنوبی قفقاز، به تبیین چالش های امنیتی این همکاری ها برای ایران و ارائه پیشنهاداتی برای رفع این چالش ها پرداخته شده است.
اهداف رژیم صهیونیستی از نفوذ در منطقه قفقاز
برخی اهداف و انگیزه ای که موجب شده است تا رژیم صهیونیستی در میدان و عرصه رقابت بر سر نفوذ در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز تلاش کند عبارت است از:
- ترس از دسترسی مخالفان رژیم صهیونیستی در خاورمیانه به سلاح ها و فن آوری هسته ای؛
- ایجاد شبکه های لازم در کشورهای قفقاز جنوبی برای خارج کردن یهودیان از منطقه در شرایط اضطراری؛
- گسترش روابط اقتصادی با کشورهای منطقه به ویژه در بخش کشاورزی، آبیاری، مدیریت، آب و کشت پنبه؛
- جلوگیری از پیوستن کشورهای مسلمان منطقه به گروه بندی اسلامی در برابر رژیم صهیونیستی در مجامع جهانی و منطقه ای و افزایش مشروعیت جهانی و منطقه ای با برقراری روابط سیاسی با کشورهای مسلمان منطقه.
روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای قفقاز جنوبی
در این بخش به بررسی روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای قفقاز جنوبی پرداخته می شود:
روابط رژیم صهیونیستی با گرجستان
در سال ۱۹۹۲، اندکی پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده و رژیم صهیونیستی روابط دیپلماتیک با گرجستان برقرار کردند. از آن زمان تاکنون، روابط بین این دولت ها در همه زمینه ها تشدید شده است. رژیم صهیونیستی تمامیت ارضی گرجستان را به رسمیت می شناسد و خواستار راه حلی صلح آمیز است. ازآنجایی که گرجستان با روسیه مرز شمالی دارد و در نزدیکی ایران قرارگرفته، ازنظر جغرافیایی برای رژیم صهیونیستی و ایالات متحده کشوری استراتژیک است که تا حدی حمایت آن از این دولت را توضیح می دهد. دسترسی نسبتاً خوب زمینی، به هر دو کشور فرصتی برای جاسوسی مؤثرتر و در صورت لزوم حمله می دهد. در سال ۲۰۱۷، ایران شروع به افزایش روابط تجاری خود با گرجستان کرد، اما در حال حاضر، این توسعه به روابط گرجستان با رژیم صهیونیستی آسیبی وارد نکرده است. نزدیکی گرجستان و جذابیت های طبیعی اش این کشور را به یکی از محبوب ترین مقاصد سفر صهیونیست ها تبدیل کرده است.
روابط رژیم صهیونیستی با ارمنستان
رژیم صهیونیستی و ارمنستان از زمان استقلال این کشور از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ روابط دیپلماتیک خود را حفظ کرده اند. ارمنی ها چندین بار از سرزمین های اشغالی بازدید کرده اند. یکی از بزرگ ترین موانع توسعه روابط بین ارمنستان با رژیم صهیونیستی، ارتباط صهیونیست ها با طرف آذربایجانی برای تأمین انرژی و فروش تسلیحات نظامی به آن هاست. بااین وجود از زمان استقلال ارمنستان تاکنون رژیم صهیونیستی از این کشور حمایت هایی داشته و یکی از شرکای تجاری آن است. خطوط هواپیمایی ارمنستان دو بار در هفته پروازهای خود را به تل آویو انجام می دهد و این کشور به دنبال افزایش گردشگری از رژیم صهیونیستی است.
روابط رژیم صهیونیستی با جمهوری آذربایجان
رژیم صهیونیستی، آذربایجان را در سال ۱۹۹۲ به رسمیت شناخت و در سال ۱۹۹۳ سفارت خود را در باکو افتتاح کرد. حضور جامعه یهودیان در جمهوری آذربایجان نیز یکی از دلایل توجه رژیم صهیونیستی به حضور در این کشور قفقاز جنوبی بوده است. ارتباطات رژیم صهیونیستی و جمهوری آذربایجان در فاز نظامی به حدی گسترده شده است که مقامات آذری تذکرات دولتمردان ایرانی برای اجتناب از نزدیکی بیش ازحد به این رژیم را نادیده گرفته اند. یکی دیگر از جنبه های روابط گرم بین صهیونیست ها و آذربایجان، مشارکت استراتژیک درحال توسعه هر دو کشور با ترکیه و ایالات متحده است. این اتفاقات باعث بهبود روابط آذربایجان و رژیم صهیونیستی ازنظر استراتژیک شد، زیرا اشغالگران صهیونیست یکی از شرکای اصلی ایالات متحده در خاورمیانه هستند. با توجه به روابط اقتصادی بین این کشورها، انجمن دوستی آذربایجان و رژیم اشغالگر قدس که در سال ۱۹۹۰ تشکیل شد، روابط دیپلماتیک و اقتصادی دوجانبه را ترویج می کند. در بخش انرژی نیز تل آویو دومین واردکننده نفت آذربایجان بعد از ایتالیاست و گردش مالی سالانه تجاری بین دو کشور عمدتاً ناشی از نفت بوده و حدود ۱.۳ میلیارد دلار است. از سوی دیگر، سرمایه گذاران صهیونیست تنها به بخش انرژی علاقه مند نیستند، بلکه به کشاورزی که بزرگ ترین بخش اقتصادی جمهوری آذربایجان پس از نفت است نیز علاقه مند هستند.
چالش های امنیتی ایران
در طول فعالیت رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز جنوبی به ویژه جمهوری آذربایجان نشانه های مختلفی از دخالت های صهیونیست ها به واسطه طرف آذری در امور داخلی ایران به دست آمده است که به ترتیب زیر هستند:
- تحریک مسائل قومیتی و حمایت از گروه های تجزیه طلب با گرایشات پان آذری؛
- همدستی دولت جمهوری آذربایجان با رژیم صهیونیستی برای گذر دادن جاسوسان و خرابکاران از مرز خود به داخل ایران به منظور ارتباط گیری، انتقال اسناد و خرابکاری در برنامه هسته ای ایران و شبکه سازی از افراد تجزیه طلب یا معاند و مخالف نظام؛
- استفاده از آسمان جمهوری آذربایجان برای انجام فعالیت های جاسوسی و عملیاتی علیه مواضع محور مقاومت در عراق و برنامه هسته ای و اماکن حساس در داخل ایران؛
- اقدام به تحرکات نظامی در مرزهای بین المللی علیه استان سیونیک ارمنستان و تهدید منافع جمهوری اسلامی ایران پس از موفقیت در پیوستن به پیمان تجاری اوراسیا؛
- تلاش سران صهیونیست به دعوت از رئیس جمهور آذربایجان برای سفر به سرزمین های اشغالی فلسطین به منظور اجبار وی بر بازگشایی سفارت آذربایجان در این اراضی؛
- مصادره به نفع فرهنگ و تاریخ ایرانی در قفقاز جنوبی توسط جمهوری آذربایجان و نفرت پراکنی علیه ایران توسط رسانه ها.
عوامل درهم تنیدگی روابط رژیم صهیونیستی و کشورهای قفقاز جنوبی و واکنش ایران
روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای قفقاز جنوبی چنان درهم آمیخته که مسئولان ارمنستان به تذکرات جمهوری اسلامی ایران به عنوان متحد راهبردی خود قفقاز مبنی بر عدم اعتماد به صهیونیست ها و اجتناب از افتتاح سفارت در سرزمین های اشغالی توجه نکردند. دولت گرجستان برای در فشار قرار دادن سرمایه گذاران ایرانی مقیم آن کشور طی سال های اخیر بارها و بارها کارشکنی ها و اذیت های گوناگونی علیه ایرانیان ساکن در آن کشور روا داشته است. همچنین بررسی روابط رژیم صهیونیستی و جمهوری آذربایجان نشان می دهد که هر دو طرف تبدیل به شرکای راهبردی در منطقه قفقاز و غرب آسیا شده اند؛ چراکه در مرحله نخست مسائل امنیتی مشترک نظیر «تهدید موجودیت سیاسی از سوی کشورهای همسایه»، «نگرانی از نفوذ جمهوری اسلامی ایران در بین شهروندان» و «نیاز به کشاورزی پایدار برای تأمین امنیت غذایی هم در آذربایجان و هم در سرزمین های اشغالی» ازجمله عواملی هستند که باعث درهم تنیدگی روابط آنان شده است.
همچنین «نیازهای متقابل در زمینه انرژی و مشاوره های اطلاعاتی و امنیتی و خریدهای تسلیحاتی»، «تقابل منافع منطقه ای بین جمهوری آذربایجان، ایران، ارمنستان و گرجستان»، «نفى اشتراکات فرهنگی و تاریخی و تحریف آن علیه جمهوری اسلامی ایران» و «تلاش های جاسوسی صهیونیست ها از خاک جمهوری آذربایجان علیه ایران» از دیگر عوامل درهم تنیدگی روابط رژیم صهیونیستی و این کشورها است. از همین رو شکاف موجود بین ایران و قفقاز روزبه روز افزون تر شده و طرف ایرانی را به سمت واکنش های جدی و حتی سخت نظیر آنچه در اربیل عراق اتفاق افتاد ترغیب می کند.
جمع بندی
حضور رژیم صهیونیستی در منطقه قفقاز جنوبی به ویژه در کشور همسایه جمهوری اسلامی ایران، یعنی جمهوری آذربایجان ازجمله خط قرمزهای نظام جمهوری اسلامی ایران است. رژیم صهیونیستی اهداف متفاوتی مانند ترس از دسترسی مخالفانش در خاورمیانه به سلاح ها و فن آوری هسته ای و گسترش روابط اقتصادی با کشورهای منطقه را از این حضور دنبال می کند. نفوذ این رژیم در کشورهای منطقه قفقاز چالش های بسیاری مانند تحریک مسائل قومیتی و همکاری در ورود جاسوسان و خرابکاران به خاک ایران را برای جمهوری اسلامی ایران به همراه داشته است. روابط رژیم صهیونیستی با کشورهای قفقاز جنوبی چنان درهم آمیخته که مسئولان ارمنستان به تذکرات جمهوری اسلامی ایران به عنوان متحد راهبردی خود قفقاز مبنی بر عدم اعتماد به صهیونیست ها و اجتناب از افتتاح سفارت در سرزمین های اشغالی توجه نکردند. درنهایت مجموعه عوامل درهم تنیدگی این کشورها با رژیم صهیونیستی ممکن است طرف ایرانی را به سمت واکنش های جدی و حتی سخت نظیر آنچه در اربیل عراق اتفاق افتاد ترغیب کند.
این مطالعه در اندیشکده ترند توسط رامین فرهودی زرنق در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
