رتبه نامطلوب دولت ایران در شاخص اثربخشی ۲۰۱۹

اثربخشی دولت یکی از شاخص های مهم حکمرانی است. این شاخص کیفیت خدمات عمومی دولت برای مردم یک کشور را اندازه‌‌گیری و کیفیت وضع و اجرای قوانین و اعتبار و تعهدات دولت را ارزیابی می‌کند. نمره ارزیابی کشورها از مثبت ۲.۵ تا منفی ۲.۵- برای کشورهای مختلف جهان و عملکرد دولت‌هایشان متغییر است. عدد مثبت نشان دهنده اثر بخش بودن دولت و عدد منفی نشانه عدم اثر بخشی دولت ها است. دولت سنگاپور با نمره مثبت ۲.۲ بالاترین نمره جهانی را دارد و دولت یمن با منفی ۲.۳ کمترین نمره جهان را دارد. بانک جهانی در محاسبه وضعیت کشورها در اثر بخشی مجموعه شاخص های زیر را اندازه گیری می‌کند:

• سیاستگذاری به نفع کسب و کار
• کارآیی نهادهای دولت
• کیفیت کارکنان دولت
• توانایی دولت در اجرای برنامه ها
• استقلال استخدام و خدمات از فشارهای سیاسی
• کیفیت خدمات عمومی
• رضایت شهروندان از زندگی
• سرانه تولید ناخالص داخلی

دولت هایی با سطح پایین اثربخشی به عنوان دشمن موسسات، نقطه نظری است که در اغلب نشریات معتبر کسب و کار  جهان به آن اشاره کرده‌اند. طبق اطلاعات بانک جهانی اثربخش ترین دولت های منطقه، امارات و قطر هستند با رتبه های ۲۴ و ۴۵ جهان و کم اثرترین دولت ها متاسفانه عراق و ایران هستند با رتبه های ۱۷۶ و ۱۲۸ جهان.

درک محیط کسب و کار و ضرورت مواجهه با مسائل برخاسته از فشارهای ناشی از متغیرهای محیطی، فارغ از کسب مزیت رقابتی، الزامی است که به شدت، نوع تصمیم‌گیری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. چراکه عدم توجه به وضعیت هر متغیر تاثیرگذار، منجر به بروز مشکلاتی فراگیر مانند فقر، بیکاری، نابودی زیرساخت ها، تعارض و ناهنجاری و… می‌شود. در تصویر فوق شاخص اثر بخشی دولت های خلیج فارس با یکدیگر مقایسه شدند و کشورهای کوچک و ثروتمند خلیج فارس با بهترین عملکرد در رتبه های بالایی قرار دارند و ایران امتیاز قابل قبولی در شاخص اثربخشی دولت (به عنوان یکی از زیر شاخص های حکمرانی خوب)کسب نکرده و همواره در نمودارهای مقایسه ای سال های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ نیز امتیازهای منفی ( به سمت ۲.۵ -) را به خود اختصاص داده است.

کینز می‌گوید: همه ما در بلند‌‌مدت مرده‌ایم. حق با اوست و البته که دولت ها خیلی زودتر از آدم ها و نسل ها می‌میرند. دولت ها در دموکراسی های امروزی عمر چهارساله‌ای دارند یا اگر همه چیز خوب پیش برود، هشت سال. در بعضی از دموکراسی ها بعد از پایان عمر دولت‌، احزاب پاسخگوی عملکرد آنها خواهند بود و چون احزاب نسبت به دولت ها عمر طولانی‌تری دارند، قاعدتا پاسخگوی تصمیمات بلندمدت دولت های برآمده از خود هستند. اما در ایران، احزاب نیز همچون دولت ها خیلی زود می‌میرند. شاید حتی خیلی زودتر از دولت ها! احزاب گاهی زودتر از آنکه عمر دولت به اتمام برسد، زیر بار مسئولیت خود می‌زنند و از پاسخگویی به اعتماد رای دهندگان طرفدار، شانه خالی می‌کنند. دولت ها در کشورهای توسعه یافته مسئولیت عملکرد ضعیف خود را بر عهده می‌گیرند و پاسخگوی اشتباهات هستند. اما انگار دولت‌ها در ایران تنها به دنبال جلب رضایت آنی و لحظه‌ای رای دهندگان هستند و خیلی به میراثی که برای دولت ها و نسل های بعدی برجا می‌گذارند، اعتنا نمی‌کنند و مردم نیز متاسفانه با حقوق خود آشنایی کافی ندارند. زیرا شهروند مسئول باید دولت را پاسخگو کند که چرا به فرض دولتی که به آن رای داده‌اند در شاخص های توسعه، حکمرانی و رفاه و… علیرغم داشتن ظرفیت های متعدد موفق نبوده است.

پی‌نوشت: یادداشت حاضر، بخشی از پژوهش مرکز مطالعات خلیج فارس است که در کانال تلگرام این اندیشکده منتشر شده است.