بررسی مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی

بررسی وضعیت مصرف گاز طبیعی نشان می‌دهد که ۲۶ درصد مصرف این حامل انرژی در کشور به بخش خانگی اختصاص داده شده است. اما در بخش خانگی، گاز طبیعی با سهم ۷۸ درصدی از کل مصرف حامل‌ های انرژی در این بخش، مهم‌ترین نقش را در انرژی مصرفی در بخش خانگی ایفا می‌کند. بررسی روند مصرف گاز طی ده سال اخیر نشان‌ دهنده رشد مصرف گاز در بخش خانگی است. در حال حاضر بخش خانگی با مصرف ۵۱.۲ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی، یارانه ۵۴.۶ هزار میلیارد تومانی را به خود اختصاص داده است.

ضرورت و اهداف پژوهش

کشور ایران با دارا بودن حدود ۳۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی از این حیث در رتبه اول دنیا قرار دارد. این مسئله به منزله‌ی یک فرصت با ارزش است که مدیریت صحیح آن می‌تواند شرایط مناسبی را از منظر اقتصادی برای کشور به همراه داشته باشد. برای مدیریت صحیح و اصلاح سیاست‌ گذاری‌ های مربوط به گاز طبیعی نیاز است که دید کاملی نسبت به وضعیت مصرف این حامل انرژی در بخش‌های مختلف اقتصادی کشور داشته باشیم. در همین راستا این گزارش با ارائه تصویری روشن از وضعیت گاز طبیعی با تأکید بر بخش خانگی، می‌پردازد.

وضعیت مصرف گاز طبیعی در بخش‌ های اقتصادی ایران و سهم بخش خانگی از آن

مصرف گاز طبیعی در سال ۱۳۹۷ حدود ۱۹۷.۹ میلیارد مترمکعب بوده است. نیروگاه‌ ها ۳۵ درصد، بخش صنعت ۳۱ درصد، بخش خانگی ۲۶ درصد و بخش عمومی و حمل نقل هرکدام ۴ درصد از آن را به خود اختصاص داده‌اند. با بررسی سهم گاز طبیعی از کل مصرف حامل‌ های انرژی در بخش خانگی به عدد ۷۸ درصد می‌رسیم که نشان‌دهنده اهمیت گاز طبیعی در بخش خانگی است. بررسی روند مصرف گاز طبیعی در بخش خانگی نشان‌دهنده روند تقریبا صعودی از نظر مقدار مصرف در این بخش است و از حدود ۳۸.۶ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۸۷ به حدود ۵۱.۲ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۹۷ رسیده است. با این حال سهم بخش خانگی از کل مصرف گاز طبیعی، روند کاهشی داشته است.

برآورد سهم هریک از حامل‌ های انرژی از کل یارانه و محاسبه سهم گاز طبیعی در بخش خانگی

با محاسبه یارانه انرژی اختصاص داده شده به هریک از حامل‌ های انرژی توسط دولت در سال ۱۳۹۷، مشخص می‌شود که گاز طبیعی، برق، گازوئیل و بنزین به ترتیب با سهم ۳۵، ۲۴، ۲۲ و ۱۸ درصدی بیشترین مقدار یارانه را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان با توجه به آنچه پیشتر نیز ذکر شد ۲۶ درصد یارانه گاز طبیعی به بخش مصارف خانگی اختصاص داده شده است. مصرف گاز بخش خانگی در سال ۱۳۹۷ معادل ۵۱.۲۴۴ میلیارد متر مکعب بوده است. با در نظر گرفتن قیمت منطقه‌ای ۱۱ سنت به ازای هر متر مکعب و قیمت داخلی ۱۴۳.۶ تومان به ازای هر متر مکعب و همچنین نرخ تسعیر ۱۱ هزار تومانی برای دلار، میزان یارانه گاز خانگی معادل ۵۴.۶ هزار میلیارد تومان خواهد شد.

وضعیت مشترکین گاز خانگی در اقلیم‌ های مختلف و تعرفه‌ های گاز خانگی در این اقلیم‌ ها

مشترکین خانگی گاز طبیعی ۲۳.۶ میلیون هستند که با توجه به گستره آب و هوایی در کشور، در پنج اقلیم قرار می‌گیرند. اقلیم ۱ تا ۵ به ترتیب سردترین و گرم‌ترین اقلیم هستند و به تبع آن خانوارهای اقلیم ۱ بیشترین مصرف گاز خانگی را دارند. با بررسی تعداد مشترکان هریک از این اقلیم‌ ها مشخص می‌شود که اقلیم ۳ با دربر داشتن ۵۲ درصد از کل مشترکین و اقلیم ۴ با دربرداشتن ۳ درصد از مشترکین به ترتیب بیشترین و کمترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی تعرفه‌ های گاز خانگی در اقلیم های مختلف نشان می‌دهد که به طور کلی بهای گاز در ۱۲ پله قرار می‌گیرد که پله ۱ کمترین و پله ۱۲ بیشترین میزان مصرف گاز را نشان می‌دهد. در ماه‌ های گرم بهای گاز مصرفی مشترکین خانگی کل کشور براساس تعرفه یکسان محاسبه و دریافت می‌شود و دامنه مصرف مربوط به هر پله نیز در کل کشور یکسان است. این درحالی است که در ماه‌های سرد سال، قیمت گاز در یک پله مشخص براساس نوع اقلیم، با یکدیگر متفاوت است و با افزایش شماره پله به صورت پلکانی افزایش می‌یابد. ضمن اینکه دامنه مصرفی نیز در شماره پله یکسان، متفاوت است.

وضعیت مصرف گاز طبیعی بر اساس الگوی مصرف

میزان مصرف گاز در سه طبقه «کم‌مصرف»، «مصرف متوسط» و «پرمصرف» قرار می‌گیرد؛ که به ترتیب شامل مصرف پله ۱ تا ۳، مصرف پله ۴ تا ۷ و مصرف بالای پله ۷ هستند. به طور کلی، ۵۱ درصد از مصرف گاز در گروه «کم‌مصرف»، ۳۶ درصد در گروه «مصرف متوسط» و ۱۳ درصد در گروه «پرمصرف» قرار می‌گیرد؛ که البته این درصدها در ماه‌های سرد و گرم سال متفاوت هستند. مصرف گاز طبیعی در سال ۱۳۹۷ در ماه‌ های سرد حدود ۳۸.۷ میلیارد متر مکعب بوده و متوسط قیمت فروش ۱۲۷۵ ریال بوده‌ است.  در ماه‌ های گرم نیز مصرف حدود ۱۲.۴ میلیارد متر مکعب و قیمت متوسط حدود ۱۹۳۵ ریال بوده است.

جمع‌بندی

هدف این پژوهش بررسی وضعیت مصرف گاز طبیعی بخش خانگی است. بررسی آمارهای سال ۱۳۹۷ نشان می‌دهد که کل مصرف گاز طبیعی کشور در این سال ۱۹۷.۹ میلیارد متر مکعب بوده که بالغ بر ۲۶ درصد آن یعنی حدود ۵۱.۲ میلیارد متر مکعب، سهم بخش خانگی بوده است؛ به طوری که ۳۸.۷ میلیارد متر مکعب سهم ماه‌ های سرد و ۱۲.۴ میلیارد متر مکعب سهم ماه‌ های گرم سال است. با احتساب این حجم از مصرف برای بخش خانگی، یارانه گاز طبیعی در بخش خانگی معادل ۴.۹۶ میلیارد دلار یا ۵۴.۶ میلیارد تومان بوده که با نرخ تسعیر ۱۱ هزار تومانی برای دلار برآورد شده است. طبق دسته‌ بندی صورت گرفته، مشترکین بر مبنای مقدار مصرف در یکی از ۱۲ پله مصرفی تعیین شده قرار می‌گیرند که مطابق با پله قرار گرفته تعرفه متفاوتی را برای گاز مصرفی پرداخت می‌کنند. طبق یک دسته بندی دیگر مشترکین  به سه دسته «کم مصرف»، «مصرف متوسط» و «پرمصرف» تقسیم می‌شوند؛ که طبق امار ارائه شده بیشتر مشترکین گاز در زمره مشترکین کم‌مصرف هستند.

این مطالعه در مرکز پژوهش‌ های مجلس با همکاری امیرسامان اقتصاد و مهدخت متین در سال ۱۳۹۸ انجام شده ‌است.

محصول مرتبط: