آموزش و پرورشآموزش، علم و فناوریبررسی و تحلیلسند خلاصه سیاستی

راهکارهای آموزش مجازی و تصمیمات وزارت آموزش و پرورش

بررسی کیفیت آموزش مجازی در زمان تعطیلی مدارس به علت شیوع ویروس کرونا و ارائه راهکارهای بهبود آن

امتیاز شورای علمی

با توجه به تعطیلی مدارس در شرایط همه گیری ویروس کرونا، تعلیم و ترتیب بیش از پیش باید مورد توجه سیاسیت گذاران قرار گیرد. این موضوع فرصتی کم نظیر برای رشد زیست بوم آموزش مجازی در کشور فراهم می آورد که تصمیمات فعلی و اجبار مدارس به استفاده از پیام رسان هایی خاص این روند را مختل کرده است. این پیام رسان ها ظرفیت ایجاد امکانات مورد نیاز برای برقراری کلاس های درس را نداشته و مناسب شرایط سنی دانش آموزان در بعضی مقاطع تحصیلی ندارند. لذا ضمن ایجاد آسیب های فراوان، با انحصارگرایی ایجاد شده فرصت برای محصولات و ابزارهای مناسب آموزش مجازی محدود می شود.

ضرورت و اهداف پژوهش

مبحث تعلیم و تربیت در شرایط کنونی شیوع ویروس کرونا در کشور، حتی هم ارز دیگر بخش های در معرض آسیب، مورد توجه قرار نگرفته است. وزارت آموزش و پرورش با تقلیل موضوع تعلیم و تربیت و قناعت به تشکیل ظاهری کلاس و حضور معلم و دانش آموزان، اولین مقصر این ماجراست. سیستم های مدیریت کلاس، سیستم های مدیریت آموزش، سامانه های برگزاری کلاس آنلاین، سامانه های ارزشیابی، ابزارهای یادگیری مبتنی بر بازی، ابزارهای یادگیری مبتنی بر شبیه سازی، منابع محتوای آموزشی از جمله ابزارهای آموزش مجازی هستند که با توجه به نیازها آموزشی مقطع تحصیلی، سبک تدریس معلم و شرایط دانش آموزان، باید انتخاب شوند. روند فعلی آموزش مجازی، با انحصارگرایی و استفاده از ابزراهای نامناسب، آثار مخربی به در آینده همراه دارد. اما با اتخاذ تصمیم های مناسب می توان فرصت ویژه‌ای برای زیست بوم آموزش مجازی در کشور ایجاد کرد. این پژوهش به بررسی آسیب های آموزش مجازی به شیوه کنونی می پردازد و در این زمینه راهکارهایی ارائه می کند.

آسیب های پیام رسان ها برای استفاده به عنوان ابزار آموزش مجازی

در وضعیت کنونی و تعطیلی مدارس، برای آموزش های مجازی ابزارهای پیام رسان مورد توجه قرار گرفته اند. دسترسی های نامتناسب و استفاده زودهنگام از پیام رسان، آسیب های جدی بسته به شرایط سنی و بومی برای دانش آموزان به همراه دارد.

دسترسی به شناسه شخصی کاربران به ویژه شناسه معلم و والدین، امکان ایجاد ارتباطات آزاردهنده یا نامطلوب بعدی را گسترش می دهد. از سوی دیگر، داده های ارزشمند کاربران در معرض سوءاستفاده توسط کسب و کارهای آموزشی قرار می گیرد که پیامک های روبیکا به مدیران مدارس در اسفندماه ۹۸ نمونه‌ای از سوء استفاده از دسترسی ویژه به اطلاعات حرفه‌ای است.

اساسا معماری پیام رسان برای کاربرد آموزش مجازی طراحی نشده است. ایجاد نقش های دانش آموز، والدین و معلم، محتوای آموزشی، ارزشیابی، ثبت مستمر وضعیت یادگیری دانش آموز، بازی وارسازی در پیام رسان امکان پذیر نیست و تعریف ربات های غیراصولی این پیام رسان ها مشکلات زیادی برای کاربر ایجاد می کند.

اجبار مدارس برای کوچ به پیام رسان ها، نه تنها فرصت رشد برابر را از سرویس های تخصصی آموزش مجازی می گیرد، بلکه استفاده کاربران پیشین این سرویس ها را نیز با مشکل مواجه می کند. در نتیجه این انحصار، ارزش چند پیام رسان با خرج اعتبار آموزش و پرورش بالا می رود و این پیام رسان ها از نظر فنی تقویت می شوند. درحالی که یک نرم افزار ساده محتوایی ماه ها منتظر دریافت مجوز می ماند.

انحصارگرایی روبیکا

دسترسی به زیرساخت اپراتورها، ارائه ترافیک رایگان و فرصت تبلیغاتی ویژه در صدا و سیما، موقعیتی ممتازی برای روبیکا ایجاد کرده است که به راحتی امکان حذف رقبا را فراهم می کند. امکان استفاده غیر حرفه‌ای از اطلاعات افراد وجود دارد که دسترسی به شماره همراه مدیران مدارس از جمله دسترسی های خاص روبیکاست. همچنین نیاز به خرید الماس در بستر روبیکا برای پیشتاز شدن در مسابقه تلویزیونی ویژه دانش آموزان از دیگر سوءاستفاده های روبیکا از اعتبارهای کسب شده است.

فضاهای عمومی روبیکا مثل کانال ها، گروه ها و صفحات روبینو دارای محتوای بسیار نامناسب هستند. بخش هفت روبیکا که با اعتبار شبکه آموزش سیما و آموزش و پرورش شکل گرفته، از جهت محتوای اختصاصی تقریبا خالی است. انیمیشن های موجود در این بخش، تحت نظارت و رتبه بندی تخصصی متناسب با شرایط بومی و سنی قرار ندارد و کودکان و نوجوانان بدون هیچ محدودیتی به آن ها دسترسی دارند.

راهکارهای پیشنهادی

در ادامه، راهکارهای پیشنهادی در سه سطح فوری و سلبی (تا پایان تعطیلات نوروزی) کوتاه مدت (تا پایان سال تحصیلی) و میان مدت و ایجابی به صورت مختصر ارائه می شود.

راهکار فوری و سلبی

طبق بررسی ها، محیط فعلی پیام رسان روبیکا به هیچ عنوان و با هیچ استانداردی برای استفاده کودکان و نوجوانان مناسب نیست. لذا لازم است یک یا مجموعه‌ای از اقدامات ذیل انجام گیرد:

  • محدود کردن مطلق دسترسی کاربران دانش آموز به گروه ها، کانال ها و فضای روبینو به جز گروه کلاس رسمی.
  • اعلام رسمی مناسب نبودن فضای پیام رسان روبیکا برای کودکان و نوجوان از طرف روبیکا و آموزش و پرورش.
  • ارائه اپلیکیشنی مجزا با دسترسی های محدود برای دانش آموزان و اختصاص حساب های کاربران رسمی دانش آموز تنها به این اپلیکیشن.

پیشنهاد می شود در کنار عدم اجبار به استفاده از پیام رسان ها، دیگر بسترها و ابزارهای آموزش مجازی که در طرح جاری کاملا حذف شده اند، به مدارس معرفی شوند و مدارس با در نظر گرفتن ظرفیت ها و شرایط دانش آموزان، مجاز به استفاده از آن ها باشند.

راهکار کوتاه مدت

گزارش گیری ایده آل از تعلیم و تربیت مجازی به ویژه در مقیاس بزرگ امری بسیار پیچیده و دشوار است. بدین منظور، ایجاد سامانه‌ای برای تکمیل گزارش های مبتنی بر خود اظهاری از سوی معلمان، در صورت لزوم دریافت تایید کلی توسط مدیر و استفاده از داده های آماری طرح فعلی برای تکمیل این گزارش پیشنهاد می شوند.

داده های هویتی اسناد به هیچ عنوان نباید در اختیار سرویس های شخص ثالث قرار گیرد. درصورت لزوم معماری لایه رابط می تواند به گونه‌ای صورت پذیرد که داده های هویتی جابه جا نشود یا به شکلی یک طرفه داده ها را از سرویس های شخص ثالث دریافت و تجمیع کند.

با توجه به زمان کم باقی مانده تا پایان سال تحصیلی، پایان سرفصل های درسی با کیفیت و سطح پوشش بالا ممکن نیست. پیشنهاد می شود که برنامه آموزشی تا پایان سال تحصیلی به مرور آن چه تاکنون آموزش داده شده اختصاص یابد. تعیین حد ۷۰% از کتاب های درسی برای مرور و ارزشیابی پایانی میزان قابل قبولی خواهد بود. برای سال های آینده، سال تحصیلی باید از ۱۵ ام شهریورماه آغاز شده و مدت ۱۵ روزه به عنوان تعطیلات زمستانی مدارس مصوب شود. با آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ از نیمه شهریور، جبران ۳۰% باقی مانده از سرفصل ها در برنامه قرار می گیرد و تعطیلات زمستانی سال ۱۳۹۹ به عنوان زمان جبرانی به آموزش اختصاص پیدا می کند.

همچنین باید به بهره برداری مضاعف و کارآمد از رسانه ملی توجه جدی داشت. ایده هایی چون جمع آوری پرسش های دانش آموزان و پاسخ به پرسش های پرتکرار، تنوع بخشی به نوع و سطح علمی برنامه ها برای پوشش سطوح مختلف از نیازهای دانش آموزان، بهره گیری از برنامه های آموزشی و محتوای آموزشی تصویری تولیدشده طی سال های گذشته نمونه هایی از اقدامات قابل انجام است.

راهکار میان مدت و ایجابی

پیشنهاد می شود کارگروهی حرفه‌ای، به روز، مجرب، دارای تخصص های مرتبط و دارای اختیارات متمرکز ذیل سازمان پژوهش برای طراحی، برنامه ریزی، رصد، سیاست گذاری و تنظیم گری زیست بوم آموزش مجازی تشکیل شود. یکی از مهم ترین وظایف این کارگروه تحلیل داده های گردآوری شده در لایه های مختلف و بهره گیری از این تحلیل ها در اصلاح و بهبود زیست بوم آموزش مجازی و آموزش حضوری کشور است.

همچنین پیشنهاد می شود بستری برای معرفی یکسان و دسته بندی ابزارهای آموزش مجازی دارای مجوز از دفتر تکنولوژی آموزشی توسط نهاد تنظیم گر ایجاد شود. با حذف انحصارگرایی، بازخورد کاربران به تدریج محصولات نامناسب را حذف می کند و زمینه فعالیت محصولات باکیفیت فراهم می شود. همه این محصولات، باید دسترسی یکسانی به اطلاعات ثبتی مخاطبان آموزش و پرورش داشته باشند و قواعد سخت گیرانه‌ای برای جلوگیری از سوءاستفاده از این اطلاعات وضع و اجرا شود.

جمع بندی

آموزش مجازی به عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش در شرایط کنونی شیوع ویرس کرونا، نیازمند توجه و بازنگری جدی است. ضمن آن که پیام رسان ها از امکانات کافی برای برگزاری با کیفیت کلاس ها را ندارند، پیشنهاد می شود از هرگونه اجبار و انحصارگرایی برای استفاده از ابزارهای آموزش مجازی پرهیز شده و این محصولات به صورت یکسان به مدارس معرفی شوند. همچنین پوشش ۷۰% مباحث برای ارزشیابی آخر ترم کفایت می کند و مباحث باقی مانده می تواند در نیمه دوم شهریورماه آموزش داده شود.

این مطالعه در موسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان با همکاری محمد آزین در سال ۱۳۹۹ انجام شده است.

امتیاز کاربر ۴ (۱ رای)

موسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان

موسسه مطالعات راهبردی تعلیم و تربیت برهان (عام‌ المنفعه)، مجموعه‌ای پیشرو و صاحب‌ تجربه در طراحی و پیاده‌ سازی راه‌ کارهای نوآورانه و اجتماعی در حوزه نظام تعلیم و تربیت است. ورود به صفحه انديشکده

محمد آزین

دکتری فلسفه تعلیم و تربیت

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا