بررسی و تحلیل آمار اقتصادی پویانمایی

صنعت پویانمایی یکی از شاخه های صنایع فرهنگی است که به دلیل تأثیرات فراوان فرهنگی و نقش مهمی که در عرصه اقتصادی به لحاظ ایجاد اشتغال و درآمد سرشار ایفا می کند، نظرها را به خود جلب کرده است. فراگیر شدن پخش برنامه های تلویزیونی و سینمایی از یک سو و گسترش دسترسی به اینترنت از سوی دیگر موجب افزایش تقاضای روزافزون پویانمایی شده است. این اقبال عمومی و سود ناشی از آن موجب شده است کشورها و کمپانی های بزرگ سرمایه گذاری قابل توجهی در این حوزه انجام دهند که این کار با بازده سرمایه گذاری مناسبی نیز همراه بوده است. در این میان فعالیت کشور ایران در حوزه پویانمایی در مقایسه با سطوح جهانی فاصله زیادی دارد و بایستی از این ظرفیت استفاده لازم را کرد.

 کلیدواژه: اقتصاد، صنعت، پویانمایی، فناوری های ارتباطی

ضرورت و اهداف پژوهش

یکی از صنایعی که طی چند سال اخیر در اغلب کشورهای دنیا به خصوص کشورهای توسعه یافته دنیا به عنوان زیر محور صنایع فرهنگی به طورجدی موردتوجه قرارگرفته، صنعت پویانمایی است. به دنبال رشد و گسترش دسترسی همگانی به فضای اینترنتی و ارتباطی، این صنعت نقش مهمی در ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای اقشار مختلف به خصوص جوانان داشته است. در همین چارچوب شرکت های بزرگ آمریکایی ـ اروپایی توجه ویژه ای به این صنعت کرده اند. در ایران نیز طی چند سال اخیر فعالیت هایی در این زمینه صورت گرفت؛ اما این فعالیت و اقدامات در مقایسه با سطوح جهانی فاصله زیادی دارد. با توجه به اینکه صنعت پویانمایی سخت افزارمحور نیست و بیشتر مبتنی بر نیروی انسانی، مهارت ها و تخصص هاست، نیازمند سیاست گذاری و مدیریت مناسبی است.

کشورهای پیشرفته دنیا هرساله گزارشی از وضعیت این صنعت را در اقتصاد خود ارائه می دهند تا ضمن رصد شاخص ها و مؤلفه های اقتصادی تأثیرگذار، میزان رشد این صنعت را خود ارزیابی کنند. در ایران اما متأسفانه نظام آماری استاندارد و منسجمی جهت ارزیابی و مدیریت این صنعت نوپا وجود ندارد؛ بنابراین ضروری است با ساختن یک نظام آمار اقتصادی از این صنعت و استفاده از تجربیات دیگر کشورها مبانی ارزیابی این صنعت را در کشور تبیین کرد.

پویانمایی و نقش آن در اقتصاد و توسعه کشور

پویانمایی یکی از انواع هنرهای بصری و تصویری است که در آن مجموعه ای از ایده ها، خلاقیت ها و تکنولوژی ها در کنار یکدیگر اثری هنری را خلق می کنند. به طورکلی باید آن را فرآیندی تلقی کرد که طی آن نمایش سریع و متوالی تصاویر ایستا به منظور ایجاد توهم حرکت یا تغییر به نحوی رخ می دهد که هر تصویر با دیگری تفاوت بسیار کمی دارد؛ پس نقش تکنولوژی در تصویرپردازی و تحرک تصاویر بسیار تعیین کننده است. فیلم کارتونی متحرک، زنده نگاری عروسکی، زنده نگاری خمیری و… ازجمله مهم ترین موارد پویانمایی هستند.

اقتصاد پویانمایی

بر اساس آموزه های علم اقتصاد، عرضه و تقاضا، شکل گیری فرآیند تولید، توزیع و مصرف، شکل گیری بازارهای داخلی و بین المللی و توجه به نهادها در اقتصاد هر حوزه حائز اهمیت است و پویانمایی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در طول زنجیره ارزش این صنعت فعالیت هایی انجام می شود که به دودسته اصلی و پشتیبان تقسیم می شوند. فعالیت های اصلی شناسایی شده در صنعت پویانمایی عبارت اند از: «پیش تولید اثر»، «تولید»، «پس از تولید»، «اکران»، «بازاریابی و انتشار»، «توزیع و عرضه به بازار».

فعالیت های پشتیبان به آن دسته از فعالیت ها گفته می شود که حول فعالیت های اصلی و برای آماده سازی شرایط اجرای آن ها انجام می شود. برخی از این فعالیت ها شامل «تدوین چارچوب ساختار نقد و بررسی»، «تأمین و حمایت های مالی»، «فرهنگ سازی»، «تنظیم قوانین و مقررات» و «نظارت و بازرسی، اعطای مجوز و گواهینامه» می شود.

ازجمله نهادهای فعال در صنعت پویانمایی می توان به نهادهای «سیاست گذار و قانون گذار»، «نهادهای ممیزی محتوا»، «نهادهای فرهنگ سازی و ترویج»، «نهادهای حمایت کننده و سفارش دهنده»، «نهادهای تحقیق و توسعه» و «نهادهای تبلیغات، بازاریابی و فروش» اشاره کرد.

 شاخص های اقتصاد پویانمایی

توسعه اقتصادی پویانمایی مستلزم دسترسی به شاخص های دقیقی از اقتصاد پویانمایی است. با بررسی چالش های موجود در زنجیره ارزش این صنعت در ایران، بررسی اسناد بالادستی و تجربیات سایر کشورها شاخص های اقتصاد پویانمایی احصا شده است و این شاخص ها در هر حوزه به صورت جداگانه معرفی شده اند که به اختصار در ادامه آمده  است:

• حوزه تولید: تعداد بنگاه های تولیدکننده آثار پویانمایی، درآمد تولیدکنندگان از پخش در تلویزیون و شبکه خانگی، سهم بخش خصوصی از سرمایه گذاری کل در تولید پویانمایی؛
• حوزه توزیع و اکران: تعداد سینماهای تخصصی پویانمایی، میانگین فروش سالانه فیلم های پویانمایی، تعداد کانال های تلویزیونی خاص پویانمایی؛
• حوزه خارج از مرزها: تعداد قراردادهای بین المللی بر مبنای پویانمایی، درآمد فیلم های پویانمایی از اکران بین المللی؛
• حوزه آموزش: تعداد عناوین کتاب منتشرشده در این حوزه، تعداد اعضای هیئت علمی و اساتید و دانشجویان در رشته های مرتبط؛
• حوزه بخش های اصلی اقتصاد: سهم ارزش افزوده پویانمایی از تولید ناخالص داخلی، بودجه عمومی تخصیص داده شده به تولید پویانمایی در تلویزیون، نسبت تعداد بنگاه های فعال پویانمایی به کل بنگاه های کشور.

راهکارهای توسعه صنعت پویانمایی در کشور

صنعت پویانمایی امروزه به عنوان یکی از منابع درآمدی و اشتغال زایی مطلوب در بسیاری از کشورها پذیرفته شده است؛ بنابراین ضروری است به صورت جدی در این زمینه برنامه ریزی دقیقی صورت گیرد. به این منظور پیشنهاد می شود موارد زیر از سوی نهادهای تصمیم گیر کلان در این صنعت مدنظر قرار گیرد:

• شناخت دقیق وضعیت موجود و مطلوب کشور در حوزه صنعت پویانمایی از طریق آمار و ارقام دقیق اقتصادی؛
• سیاست گذاری و مدیریت مناسب باهدف شناخت ضعف ها و سپس طراحی و اجرای راهبردهای متناسب با حل وفصل چالش صنعت پویانمایی؛
• طبقه بندی و استانداردسازی مشاغل و مطرح کردن این صنعت به عنوان یکی از مشاغل اصلی و درآمدزا در آینده؛
• سرمایه­گذاری مناسب جهت ارتقای کمی و کیفی پویانمایی های تولید داخل باهدف رقابت با بازارهای خارجی؛
• برگزاری جلسات تخصصی با حضور کارشناسان صنعت پویانمایی و اخذ راهکارهای عملیاتی و تئوریک از آن ها؛
• استقلال صنعت پویانمایی از صنعت سینما در سازوکار وزارت ارشاد و به تبع آن سازمان سینمایی به طور کامل؛
• مدون سازی و طبقه بندی یک نظام آماری استاندارد جهت دست یابی به شاخص های قابل اعتماد.

جمع ­بندی

با رشد فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی و تسهیل دسترسی همگانی به رسانه های جمعی، صنعت پویانمایی به عنوان یکی از حوزه های مهم درآمدزایی و اشتغال زایی در صنعت و اقتصاد کشورهای توسعه یافته تبدیل شده است. در ایران نیز چند سالی این مسئله مدنظر قرارگرفته است. ازآنجایی که این صنعت در کشور تازه کار است، آمار اقتصادی منسجم، استاندارد و منظمی از فعالیت ها و عملکردهای آن در سطح جامعه موجود نیست. در این پژوهش به بررسی صنعت پویانمایی از جنبه اقتصاد پرداخته شده و با تحلیل یافته ها و استفاده از تجربیات سایر کشورها، نظام آمار اقتصادی این صنعت و شاخص های ارزیابی وضعیت آن در ایران ارائه شده است. ازآنجایی که این صنعت جدید ظرفیت های بسیاری در درآمدزایی و اشتغال جوانان آشنا با علوم مربوطه دارد، بنابراین راهکارهایی برای توسعه و بهره وری بیشتر از پویانمایی ارائه شده است. ازجمله مهم ترین این راهکارها سیاست گذاری و مدیریت مناسب باهدف شناخت ضعف ها و سپس طراحی و اجرای راهبردهای متناسب با حل وفصل چالش صنعت پویانمایی است.

 این مطالعه در پژوهشکده مطالعات فناوری با همکاری روح الله ابوجعفری، علی افضلی و مجتبی نصرالهی ­نسب در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.