بررسی و تحلیلسلامتسند خلاصه سیاستیکادر نظام سلامت

بررسی تفاوت های زیرساختی بین پرستاران و پزشکان با ظهور ویروس کرونا

شناسایی علل ایجاد و تشدید شکاف زیرساختی بین پزشکان و پرستاران در کشور

شیوع ویروس کووید-۱۹ باعث شد که نیازهای کادر درمانی و به ویژه پرستاران در کشور مطرح شود. به طوری که در بسیاری از بیمارستان های مرجع کرونا، پوشش مناسب برای مقابله با کرونا کمیاب است و تهدید بزرگی برای جان پرستاران به شمار می آید. این در حالی است که پرستاران پیش از بحران کرونا، از وجود شکاف زیرساختی بین پزشکان و پرستاران شکایت داشتند. شکافی که عواملی مانند توزیع ناعادلانه کارانه بین کادر درمان، پایین بودن حقوق دریافتی، عدم وجود امنیت شغلی و نافرجامی قوانین حمایتی، شدت آن را برای پرستاران بیشتر کرده است.

ضرورت و اهداف پژوهش

با شیوع ویروس کووید-۱۹ در ایران، نقش تیم صف و ستاد بهداشت و درمان کشور بیش از پیش پررنگ گردید. با این حال، وجود شکاف طبقاتی بین اعضای کادر درمانی، در برخی موارد منجر به بروز تنش های شدید ارتباطی بین اعضای تیم شده و کیفیت خدمت رسانی به بیمار را پایین می آورد. در همین ایام که بحران کرونا وجود دارد، کادر درمانی بیمارستان امام خمینی آمل که یکی از بیمارستان های قرنطینه است، نسبت به نبود مکفی تجهیزات پیشگیرانه دست به اعتراض زدند و پرستاران برخی از بخش ها با لباس ایزوله، تابلویی با متن “۱۵ ماه است که کارانه نگرفته ایم” در دست داشتند. در واقع نظام سلامت کشور با چالش تفاوت های زیرساختی بین کارکنان مشاغل خود مواجه است که می تواند مشکلی بر بحران کنونی بیافزاید. در این گزارش، ضمن شناسایی علل ایجاد شکاف های زیرساختی بین پزشک و پرستار، با محوریت ویروس کووید-۱۹، مجموعه سیاست های پیشنهادی ارائه می گردد.

علل ایجاد شکاف های زیرساختی بین پزشک و پرستار

در ادامه مجموعه‌ای از عواملی که باعث ایجاد شکاف های زیرساختی بین پزشک و پرستار شده است، معرفی و به اختصار توضیح داده می شود:

  • جایگاه مدیریت در ستاد و صف: این روزها وجود بحران مدیریت در نظام سلامت نمود بیشتری دارد که مهم ترین دلیل آن عدم انتصاب افراد شایسته در جایگاه های مدیریتی و به ویژه انتصاب پزشکان به امر مدیریت است. این در حالی است که پزشکان برای مدیریت هیچ آموزشی ندیده‌اند.
  • امکانات و تجهیزات خودمراقبتی: در حال حاضر وزارت بهداشت امکانات اولیه موردنیاز برای کادر درمانی را از بازار سیاه تهیه می کند، لذا معمولا کادر درمانی با کمبود این ملزومات ضروری روبه رو است. از طرفی، پرستاران به صورت مداوم وضعیت عمومی بیماران درگیر با کووید-۱۹ را بررسی می کنند و خطر ابتلای آنها بسیار زیاد است. همچنین بر اساس بخشنامه جدید معاونت درمان، انجام نمونه گیری بیماران کرونایی جزو وظایف پرستاران تعریف شده است؛ اما تعرفه ریالی اقدامات پرستاری از جمله همین نمونه گیری ها نیز به نام سایر اعضای تیم درمان ثبت می شود!
  • امنیت شغلی: در طی یک دهه اخیر، کمبود نیروی پرستار در بیمارستان ها مورد تایید متولیان امر بوده به طوری که با استاندارد نسبت بخش به پرستار فاصله دارد. از طرفی فراخوان وزارت بهداشت برای جذب پرستاران به صورت شرکتی با قرارداد ۸۹ روزه که به منظور مدیریت مقطعی بحران اعلام شده، با بازخورد منفی زیادی مواجه شده است. این درحالیست که مشاغلی که به امنیت و سلامت مربوط هستند، باید از امنیت شغلی برخوردار باشند .
  • موضع گیری سلبی در مقابل ایثارگران خط مقدم: رییس دانشگاه علوم پزشکی گیلان پرستاران را تهدید کرده که اگر ترک شیفت کنید با حبس و شلاق مجازات خواهند شد! معاون پیشگیری دادگستری گیلان نیز در مصاحبه‌ای از مواخذه پرستاران توسط قانون صحبت کرده است! این درحالیست که در چنین موقعیت بحرانی، این گروه باید هم از نظر مادی و هم معنوی مورد توجه قرار بگیرند.
  • مشکلات معیشتی: کارانه بسیاری از پرستاران دست کم ۱۵ ماه است که پرداخت نشده است و این قشر در میان کارمندان دولت پایین ترین حقوق را دریافت می کنند.
  • قوانین حمایتی نافرجام: قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری با گذشت ۱۳ سال از تصویب آن، برای پرستاران نادیده گرفته می شود. همچنین قانون مشاغل سخت و زیان آور و نیز قانون ارتقا بهره وری در وزارت بهداشت اجرا نمی شوند.
  • خودمختاری بیمارستان های خصوصی: بیمارستان های خصوصی که بالاترین درآمدهای خدمات درمانی را دارند، خود را به دور از بحران فرض کرده‌اند. حتی در مواردی از پوشیدن لباس مخصوص مقابله با کرونا توسط کادر این بیمارستان ها جلوگیری شده است که مراجعه بیماران کم نشود!
  • نظام پرداخت مبتنی بر عملکرد: در حال حاضر، نظام پرداخت در وزارت بهداشت Fee For Service (کارانه) است و به ازای هرخدمت، کارانه‌ای دریافت می شود. این نظام پرداخت منجر به افزایش خدمات القایی پزشکی به بیماران (دریافت خدماتی که بیمار به آن نیاز ندارد) شده است. به خصوص بعد از اجرای طرح تحول سلامت که تعرفه های پزشکی به طور متوسط ۱۰۰% رشد داشت، خدمات القایی افزایش پیدا کرد. از طرفی دیگر، تعرفه پزشکان بالاتر از تعرفه پرستاران است، لذا بسیاری از خدماتی که پرستاران انجام می دهند، به نام پزشکان ثبت شده و بیماران نیز مجبور هستند هزینه های بالاتر تعرفه های پزشکی را بپردازند. به علاوه طبق سیستم پرداخت مبتنی بر عملکرد، بین ۵۰ تا ۱۰۰% بسیاری از خدماتی که توسط پرستاران انجام می شود، به حساب پزشکان می رود! در نهایت نیز، ۶۵% از درآمد بیمارستان به پزشکان و ۲۰% آن بین سایر پرسنل بیمارستان توزیع می شود. در واقع اختلاف کارانه پزشک و پرستار بیش از ۵۰ برابر است، در حالی که این نسبت در کشورهای دیگر بین ۱.۵ تا ۳ برابر برآورد شده است.
  • طرح تحول سلامت: در طرح تحول سلامت تعرفه های پزشکی چندین برابر شد و با اجرای آن نه تنها میزان دستور پزشکان برای بستری شدن بیماران افزایش یافت، بلکه اختلاف درآمدی دو بازوی درمانی یعنی پزشکان و پرستاران را به میزان بسیار زیادی افزایش داد.

پیشنهادهای سیاستی

بررسی علل ایجاد شکاف زیرساختی بین پزشکان و پرستاران نشان می دهد که ارتقای رضایتمندی کادر درمان در هر رده شغلی و افزایش کیفیت خروجی های این نظام، با تقویت منابع مالی یا افزایش پرداخت ها امکان پذیر نیست و این راه حل ها فقط به شکل تسکینی و در کوتاه مدت تاثیر مثبت دارند. از دیدگاه جامعه شناسی، روابط قدرت در هر جامعه‌ای از جمله جامعه بهداشت و درمان، تعیین کننده نظام توزیع مواهب و پاداش ها بین گروه های مختلف است. بنابراین وقتی روابط قدرت نابرابر باشد تزریق منابع مالی جدید و هر اقدام مالی دیگر در نهایت به نفع گروه های پرقدرت می شود. به ویژه که در حال حاضر ساختار قدرت در نظام بهداشت و درمان ایران مبتنی بر اقتدار بلامنازع پزشکان است. با این اوصاف، مجموعه سیاست هایی که در بهبود شرایط و کاهش این شکاف تاثرگذار هستند، به شرح ذیل پیشنهاد می شود:

۱- اولین گام در اصلاح این مسیر، تغییر نگرش در انتخاب مدیران حوزه ی سلامت است و باید کار مدیریت به افرادی که در این حوزه تخصص کسب کرده‌اند و به علم مدیریت آگاهی دارند، سپرده شود.

۲- به منظور افزایش ایمنی و سلامت کادر درمان، باکیفیت ترین تجهیزات محافظت فردی به هر نحو ممکن تهیه و دراختیار این گروه قرار گیرد.

۳- تشکیل کارگروه برنامه و بودجه و استخدام ضربتی کارشناسان پرستاری به صورت پیمانی تا احساس امنیت شغلی در کنار سختی کار در بخش های عفونی و ICU حاصل شود.

۴- ضمن پرهیز از هرگونه تهدید و برخورد سلبی و نیز پرهیز از ایجاد تنش در کادر درمان به عناوین مختلف، با ایجاد کمپین ها و با شعارهای سپاسگزاری، از این گروه به ویژه از خدمات پرستاران تشکر شود.

۵- کلیه مطالبات معوقه گروه های درمانی از جمله مطالبات ۱۵ ماهه پرستاری بیمارستان های مرجع کرونا در اسرع وقت پرداخت شود .

۶- اجرای قوانین حمایتی نافرجام مجلس توسط مجلس پیگیری شود و دولت مکلف به اجرای آن گردد.

جمع بندی

ویروس کووید-۱۹ باعث بیشتر آشکار شدن شکاف زیرساختی بین پزشکان و پرستاران گردید. عوامل بسیاری در ایجاد این شکاف در سال های اخیر دخیل بوده‌اند که در این پژوهش تعدادی از این عوامل شناسایی و معرفی گردید. در نهایت، بر اساس این عوامل، سیاست هایی مانند انتصاب مدیران به جای پزشکان در منصب مدیریت مراکز بهداشت و درمان، تامین باکیفیت ترین تجهیزات محافظت فردی برای پرستاران و نیز پرداخت مطالبات معوقه گروه های درمانی در بیمارستان های مرجع کرونا، تشکیل کارگروه برنامه و بودجه و استخدام ضربتی کارشناسان پرستاری، و اجرای قوانین حمایتی در وزارت بهداشت، پیشنهاد گردید که می تواند موجب کاهش شکاف طبقاتی بین اعضای کادر درمان شود.

این مطالعه توسط مرکز پژوهشی آرا و توسط سعیده سادات موسوی در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.

امتیاز کاربر ۰ (۰ رای)

مرکز پژوهشی آرا

مرکز پژوهشی آرا، محلی برای انجام مطالعات و پژوهش‌های مورد نیاز کشور با تمرکز بر مفهوم سیاستگذاری عمومی و مبتنی بر منطق گفتمان‌محوری است. ورود به صفحه انديشکده

سعیده سادات موسوی

دکتری مطالعات آموزش و برنامه ریزی - دانشگاه فردوسی مشهد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا