طراحی الگوی مطلوب مطالبه گری
توصیف مطالبه گری و بیان بایسته های مطالبه گری مطلوب
مطالبه گری بر پایه‌ای از مفاهیم عمیق دینی استوار است و در آن علاوه بر شناخت و بیان مشکل، به ارائه راه حل و راهکار و تلاش برای رفع مشکل نیز پرداخته می شود. با این حال، خط مشی مطالبه گری در کشور هنوز به صورت مشخص وجود ندارد. ضمن آنکه تحقق مطالبه گری نیازمند در نظر گرفتن بایسته هایی فردی، روشی، فرآیندی و دانشی است. از طرفی دیگر، برای جریان سازی آن در سطح جامعه نیز باید راهکاری ارائه گردد. در این خصوص می توان از ابرنظریه «هسته های مقاومت» بهره گرفت.
ضرورت و اهداف پژوهش
با گذر از دهه چهارم جمهوری اسلامی؛ یعنی دهه پیشرفت و عدالت، شخصیت ها و سازمان های مهمی از لزوم و اهمیت مطالبه گری سخن به میان آورده اند. لیکن با وجود تمام ضرورت ها و نیازها، تا به امروز این مهم به صورت علمی و همه جانبه، کالبدشکافی نگشته است. در واقع لازم است که چراغ راه و خط مشی مشخصی برای افرادی که می خواهند در این حوزه اقدام کنند، وجود داشته باشد. این مطالعه بر آن است تا با عنایت به این ضرورت و با گذر از توصیف مطالبه گری صرف، به بیان مختصات، بایسته ها، مفاهیم، مولفه ها، روش ها و شیوه های بهترین نوع مطالبه گری، یعنی مطالبه گری جهادی، بپردازد.
چیستی مطالبه گری
مطالبه گری بر پایه ای از مفاهیم عمیق دینی مانند شورا، نصیحت ائمه و امر به معروف و نهی از منکر استوار است و در آن علاوه بر شناخت و بیان مشکل که در حیطه وظایف انتقادگری است، به ارائه راه حل و راهکار و تلاش برای رفع مشکل نیز پرداخته می شود. در ادامه، ضمن بررسی تفاوت انتقاد با مطالبه گری، مبانی دینی مطالبه گری و فواید آن تشریح می شود.
نقد و انتقادگری و تفاوت آن با مطالبه گری
نقد و انتقادگری یکی از مفاهیمی است که به مطالبه و مطالبه گری بسیار نزدیک است. لیکن در عین نزدیکی، در مواقعی از هم فاصله می گیرند و دور می شوند. بسیاری از افراد معتقدند وظیفه نقد و نقاد تنها بیان مشکل است و نباید از منتقد انتظار ارائه راه حل و راهکار را داشت. اما مطالبه گری چنین نیست و این مهم ترین تفاوت انتقاد با مطالبه گری جهادی است. مطالبه گری مراحلی دارد که یکی از مراحل ابتدایی آن شناخت معضلات و مشکلات و بیان آن با شیوه اصولی، علمی و صحیح است. سپس باید مجدانه، مودبانه، معقولانه، مسئولانه، پرتلاش و مجاهدانه در مسیر حل مشکلات، با دستانی پر از پیشنهادهای سالم و متقن، گام های استوار برداشت. انتظاری که از ناقدین نیست و شاید نباید هم داشت.
در مجموع مطالبه گری فرآیندی است درون گفتمانی از سوی آحاد امت که با رویکردی وظیفه محور، برای مقابله با خطاها یا بازتولید شرایط بهتر، احقاق حقوق قانونی و شرعی و پیگیری مستمر و پایدار آنها از طریق نظارت بر فعالیت های مسئولین و نهادها صورت می گیرد.
مبانی دینی مطالبه گری
مطالبه گری بر پایه هایی از مفاهیم دینی استوار است که باعث تقویت و غنای بنیان های فکری و اقدامات اجرائی آن می گردد. در این میان سه مفهوم دینی شورا، نصیحت ائمه و امر به معروف و نهی از منکر که قرابت های بیشتری با مفهوم مطالبه گری دارند، قابل تامل هستند.
بر اساس مفهوم شورا، همه مسئولین و مدیران دولتی در نظام اسلامی، می بایست ضمن داشتن روحیه و تفکر مشورت پذیر، از انتقادات، پیشنهادها و نظرات مردمی استقبال نمایند. همچنین در نظام اسلامی، برای آحاد امت، حقی به عنوان نصیحت ائمه وجود دارد و همه بر اساس این حق می توانند آرا و نظرات خیرخواهانه خود را نسبت به رهبران جامعه مطرح سازند و حتی می توانند پیش برد امور را مورد سوال قرار دهند. در نهایت، در امر به معروف و نهی از منکر، به عنوان حکمی جهت برپایی واجبات و بقای دین در جامعه اسلامی، تنها امر و نهی فردی مد نظر نیست و شامل امر و نهی مردم نسبت به مسئولین و مسئولین نسبت به مردم نیز می شود.
فواید و برکات مطالبه گری
فواید و تاثیرات مطالبه‌گری را می توان به سه سطح فرد، جامعه و نظام تقسیم بندی نمود. در حوزه فردی این فواید شامل برکات دنیوی مانند بهبود عملکرد فردی، آرامش وجدان، ایجاد تحرک، خودسازی و سلوک معنوی و کسب برکات اخروی می گردد. در حوزه جامعه، تلاش مسئولان برای آبادانی و رفع مشکلات، گسترش نشاط اجتماعی، افزایش آگاهی و بلوغ جامعه، اصلاح و تحکیم بنیان های اجتماعی و تضمین ضریب امنیت جامعه از مهم ترین تاثیرات و فواید مطالبه گری است. همچنین همراهی ملت و کسب اعتماد اجتماعی برای تعاون با قوای حاکمه نظام، جلوگیری از تزلزل پایه های توجیه پذیری و معقول بودن نظام و مشروعیت بخشی به آن از جمله مهم ترین فواید و برکات مطالبه گری برای نظام اسلامی است.
چگونگی مطالبه گری
تحقق مطالبه گری نیازمند در نظر گرفتن بایسته هایی فردی، روشی، فرآیندی و دانشی است که به شرح ذیل است:
بایسته های مطالبه‌گری
- اصل خیرخواهی: مطالبه گری باید با نیت خیرخواهانه و بدون سوء نیت انجام پذیرد و مخاطب مطالبه گری نیز نباید به قضاوت و انگیزه خوانی منتقدان بپردازد.
- رعایت اخلاق و ادب مطالبه گری: خوش خلقی و خوش زبانی، داشتن حسن ظن و اجتناب از پیش داوری، رعایت انصاف و اعتدال، آبروداری و حفظ حرمت افراد، شجاعت، صراحت و قاطعیت، مسئولیت پذیری و مقابله با سیاه نمایی از جمله آداب مطالبه گری است.
- مطالبه گری بر مدار آرمان گرایی: باید پذیرفت که مطالبه گری زمانی در مسیر درست خود قرار دارد که با آرمان گرایی همراه باشد. در این میان، ننظیم رابطه آرمان گرایی با سه مولفه ظاهرا متضاد یعنی واقع بینی، مصلحت سنجی و خط قرمز اهمیت فراوانی دارد. لازمه آرمان گرایی، ترکیب آن با واقع بینی های صحیح، مصالح حقیقی و خطوط قرمز اصیل و تفکیک آن از محافظه کاری، واقعیت پنداری و واقعیت نمایی، مصلحت سنجی ها و خطوط قرمز کاذب و دروغین است.
- مطالبه گری تشکیلاتی: مطالبه گری سازمان دهی شده، تشکیلاتی و گروهی، موجب زایش و تبلور اندیشه های جدید و ایجادکننده خلاقیت ها و برنامه های قوام یافته تر، کامل تر، تخصصی تر و عملی تر می گردد. برای انجام فعالیت های تشکیلاتی، به ساختارسازی های چابک از قبیل تشکیل اتحادیه ها، قرارگاه ها، سمن ها، تشکل ها و استفاده از ظرفیت مساجد نیاز است. در این راستا می بایست با اعتمادزایی و اطمینان آفرینی برای جلب نظر افراد برای مشارکت، همت نمود.
- مطالبه گری راهبردی: منظور اولویت بندی و ارزش گذاری موارد با توجه به توان و ظرفیت مطالبه گران است، تا از آدرس های غلط، مسائل کم‌ارزش و مطالبات مصداقی که باعث به حاشیه رفتن مسائل کلان و امور مهم می شود، اجتناب شود.
- برنامه ریزی و تدوین نقشه راه: توجه به این مهم باعث می شود حرکت مطالبه گری در مسیری هدفمند قرار بگیرد و رسالت های مهم خویش را محقق سازد. برای این منظور به سه مولفه نیاز است: نخست عقل راهبردی و تفکر استراتژیک؛ دوم بصیرت همراه هوشمندی و سوم منظومه فکری.
- موقعیت شناسی و زمان شناسی: بدین معنا که از مطالبه گری در مواقع بحران های طبیعی، سیاسی، امنیتی و اقتصادی اجتناب نمود؛ در زمان مناسب و به دور از تعجیل و تاخیر به مطالبه پرداخت؛ به حالات مخاطب مطالبه گری توجه نمود؛ و جایگاه و موقعیت نظام اسلامی را در سطح جهان و وضعیت دشمنان را در نظر گرفت.
- آموزش مطالبه گری: تحقق این مهم نیازمند توسعه مدل ها و روش های صحیح آموزش علمی و عملی برآمده از الگوهای بومی اسلامی ایرانی است.
- مطالبه گری پایدار: مطالبه گری همزاد و همراه صبر، تحمل بالا، جدیت، سعه صدر و جهاد است.
جریان سازی مطالبه گری
برای تبدیل مطالبه گری به فرهنگ عمومی در جامعه می توان از ابرنظریه «هسته های مقاومت» بهره جست؛ امر مقدسی که بدستور حضرت امام خمینی، هم زمان با صدور فرمان تشکیل بسیج مستضعفان پایه گذاری گردید.
خط مشی و سیاست در این مسیر، حرکت جزء به کل است و راهبرد کلان آن مدیریت کلونی های متشکل از هسته های مقاومت مطالبه گری است، که شامل پایگاه های بسیج، تشکیلات و شبکه های مردم نهاد، قرارگاه های مطالبه گری، گروه های دانشجویی و جهادی، کانون های مساجد و هیئت های مذهبی می گردد.
جمع بندی
این مطالعه در دو بخش به «چیستی» و «چگونگی» مطالبه گری پرداخته است و در ادامه فرضیه ای را برای «جریان سازی» مطالبه گری در سطح جامعه معرفی می نماید.
این مطالعه در اندیشکده جهادی و توسط ناصر ترابی در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.
متن بسیار ضعیف و کم عمق نویسنده هیات علمی دانشگا بهشتی واقعا عجیبه البته دکتری دانشگاه ازاده
سلام کاش دلایل ضعیف بودن را مینوشتید