سیاستگذاری ایام نوروز ۹۹ به منظور پیشگیری از ابتلا به ویروس کووید-۱۹
ارائه مدل پیش بینی تعداد افراد مبتلا به ویروس کووید-19 در کشور و تدوین سیاست برای نوروز 1399
ویروس کووید-۱۹ در ۳۰ بهمن ماه در ایران دیده شد و با گذشت ۱۴ روز، تعداد افراد مبتلا به این ویروس به ۲۹۲۲ نفر رسید و مدل های پیش بینی تعداد بیشتری را در روزهای آتی برآورد میکنند. این در حالی است که به دلیل نزدیکی ایام عید نوروز و شیوع ویروس کووید-۱۹ در بیشتر شهرهای ایران، خطر افزایش تعداد مبتلایان به این ویروس افزایش مییابد. لذا کاهش تردد و تجمع افرادی که با هدف خرید شب عید، دید و بازدید و یا چهارشنبه سوری از منزل خود خارج میشوند بسیار ضروری است که باید با سیاست هایی چون «حمایت از فروش در بستر وب»، «اجرای طرح ترافیک» و «ممنوعیت حضور در اماکن تفریحی» و … صورت بپذیرد.
ضرورت و اهداف پژوهش
در ۳۰ بهمن ماه، وزارت بهداشت کشور وجود دو مورد ابتلا به ویروس کووید-۱۹ در شهر قم را تایید کرد. در ۲ اسفندماه، با اعلام رسمی فوت شدن چهار نفر، ایران پس از چین بیشترین تلفات ناشی از کرونا ویروس را داشته است. بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی منابع رسمی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ابتلای ۲۹۲۲ نفر به ویروس کووید-۱۹ در ایران تا تاریخ ۱۳ اسفندماه قطعی شده است، و از این تعداد تاکنون ۵۵۲ نفر بهبود یافته و ۹۲ نفر جان خود را از دست دادهاند. با توجه به نزدیک بودن عید نوروز و مراسم های سنتی سال نو در کشور، مراجعات و تجمعات در سطح کشور افزایش مییابد. با توجه به بالا بودن سرعت انتقال این ویروس، ضروری است که تدابیری برای کنترل تجمعات در ایام نوروزی صورت گیرد. در همین راستا این پژوهش به ارائه سیاست هایی برای این مهم خواهد پرداخت.
پیش بینی تعداد موارد مبتلا به کووید-۱۹
به منظور پیش بینی میزان افراد مبتلا به ویروس کووید-۱۹ میتوان از دو مدل زیر استفاده کرد.
مدل کیس فاتالیتی ریت (CFR)
با در نظر گرفتن مرگو میر و میزان کشندگی ۲ تا ۳ درصد، در ۱۰ روز اول اپیدمی بایستی در کشور به احتمال بدترین سناریو حدود ۹۵۰ تا ۱۰۰۰ مورد مبتلا به کووید ۱۹ داشته باشیم. در سناریویی متوسط با درصد کشندگی ۲.۵ درصد، ۷۶۰ مورد مبتلا در ایران در هفته اول اپیدمی پیشبینی میشود که از این میان ۳۹ مورد قطعی شناسایی شد. با فرض درست بودن مدل پیشبینی، تنها ۱۸ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا شناسایی شدهاند.
مدل میزان تکثیر پایه در اپیدمی بیماری های عفونی
میزان تکثیر پایه بیانگر این است که به طور متوسط، یک نفر آلوده به کووید-۱۹ در دوره واگیر بیماری خود میتواند چند نفر را آلوده کند. با برآورد این عدد میتوان تعداد افراد مبتلا را پیشبینی نموده و اپیدمی را از نظر مرحله صعودی یا کنترل، مورد بررسی قرار داد. البته فاکتورهای بسیاری در این فرمول تأثیر دارد، برای مثال احتمال انتقال بیماری در هر تماس با و بدون ماسک، رعایت فاصله یک متری با افراد آلوده یا مراقبت فردی، آموزش بهداشت و شستن دستها بر روی فراوانی تماسها تاثیر دارد.
با استفاده از مدل سیستم دینامیکی تأخیری که در مرکز تحقیقات مدلسازی در سلامت شهرکرد استفاده شد، در ایران در ۱۰ روز پس از گزارش اپیدمی این عدد در شدیدترین و بدترین سناریوی فرضی ۴.۷ و در برآورد دیگری حدود ۲ برآورد شد. بر اساس این مدل، برآورد کل بیماران ۱۶۳۸ نفر و به احتمال قوی حدود ۲۵ درصد کل موارد مبتلا شناسایی و گزارش شده است. اگر میزان تکثیر پایه به عدد کمتر از یک برسد، به این معنی است که اپیدمی در کشور کنترل شده است.
ارائه راهکار برای کنترل شیوع ویروس کووید-۱۹ در ایام نوروز
با توجه به عادات رفتاری ایرانیان در عید نوروز از جمله دیدوبازدیدهای متعدد در قالب تجمعات گروهی، جابجاییهای مکرر در طول تعطیلات عید نوروز و مواجهه با گروههای سنی حساس و پرخطر ، مساله شیوع ویروس کووید-۱۹ در این ایام قابلیت تبدیل شدن به یک بحران ملی را خواهد داشت. بر این اساس، تهدیدات و چالشهای این ایام در کشور مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای عملی جهت مقابله با هر کدام ارائه میگردد:
خرید شب عید
لازم است که یک زنجیره تامین محافظت شده استفاده گردد، بنابراین ایمن سازی فرایند خرید از طریق ایجاد سیاست های تشویقی جهت خریدهای اینترنتی و خریدهای از راه دور پیشنهاد میشود، ازجمله معافیتهای مالیاتی پیکهای موتوری و سازمانهای ارائهدهنده خدمات حملونقل برای تحویل رایگان کالا. همچنین حمایت از فروش در بستر وب باید در دستور کار قرار گیرد، به طوری که فروشندگان در اصفناف مختلف مرتبط با نیازهای شب عید بتوانند به راحتی اجناس خود را از طریق کانالهای تلوزیونی از جمله کانال ایرانکالا، فضای مجازی، تبیلیغات پیامکی و … در معرض دید مصرفکنندگان بگذارند.
نظافت منزل
با توجه به اینکه تعداد قابل توجهی از خانوارهای ایرانی امر نظافت پایان سال را به شرکتهای خدماتی متصدی این کار میسپارند، باید آموزش نیروهای خدماتی این شرکتها به منظور ضدعفونی سازی محیط زندگی و منازل مسکونی انجام شود. همچنین، هر نیروی خدماتی باید به صورت مستمر و روزانه از درمانگاه مستقر در منطقه خود تاییدیه سلامت دریافت نماید.
چهارشنبه آخر سال
به منظور کاهش تجمعات گسترده و طولانیمدت در سطح شهرها در روز چهارشنبهسوری، اجرای طرح ترافیک از درب منازل با قیمت دو برابر از سهشنبه ظهر تا بامداد چهارشنبه آخر سال در کلانشهرها، و اجرای ممنوعیت حضور در اماکن تفریحی و محلهای تجمع در شهرهای کوچک با کمک نیروی انتظامی و اطلاعرسانی گسترده در سطح شهرها پیشنهاد میگردد.
دید و بازدید و تجمعات
سیاستهای زیر برای کاهش تجمعات در ایام عید پیشنهاد میگردد:
- ایجاد مشوق های مالیاتی برای اپراتورهای تلفن همراه و شرکت های ارائه دهنده خدمات اینترنتی جهت تدوین و ارائه بسته های اینترنتی مقرون بهصرفه با هدف سهولت دسترسی به اینترنت و استفاده عمومی از خدمات سرگرمی موجود در بستر وب؛
- کاهش تعداد نفرات و زمان دید و بازدیدها تا حد امکان؛
- ممنوعیت توزیع پول نقد نو در بانکها جهت عیدی دادن به کودکان؛
- ممنوعیت فروش آجیل باز در کشور و نیز طراحی مدلی ایمن جهت استفاده از آجیل در پذیراییها،
- ملغی شدن کلیه مراسمات هنگام سال تحویل.
روز طبیعت
به منظور جلوگیری از تجمع افراد در روز طبیعت، اجرای طرح ترافیک از درب منازل با قیمت دو برابر در کلانشهرها، استقرار کادر درمانی آموزش دیده در مراکز تفریحی- سیاحتی جهت معاینه و شناسایی افراد مشکوک، آگاه سازی عمومی نسبت به تهدیدات موجود در این روز و راهکارهای مواجهه با این تهدیدات، پیشنهاد میشود.
جمعبندی
بر اساس مدل های پیشبینی که توسط مرکز تحقیقات مدلسازی در سلامت شهرکرد توسعه داده شدهاند، نرخ تکثیر پایه در ایران بین ۳ تا ۵ نفر برآورد شده است. این نرخ نشان میدهد که در روزهای آتی، تعداد افراد مبتلا به ویروس کووید-۱۹ روند صعودی خواهد داشت. تجمعات و دید و بازدیدهای ایام عید میتواند شیب ابتلا را بیشتر نماید. در این گزارش، با هدف پیشگیری از بروز بحران جدیتر در این حوزه، راهکارهای سیاستی شامل «اجرای طرحهای ترافیکی در ایام خاص»، «اعطای مشوق های مالیاتی به اپراتورهای تلفن همراه و پیک های موتوری»، «حمایت از فروش در بستر وب»، «آموزش نیروهای خدماتی» و «آگاه سازی عمومی از خطرات ابتلا به این ویروس»، پیشنهاد شد.
این مطالعه توسط مرکز پژوهشی آرا در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.