آشنایی با انواع اسناد اندیشکده ای؛ سند مشاوره ای
سند مشاوره ای، سندی مسئله محور و مبتنی بر نیاز سیاستمداران/مدیران با روش شناسی مشخص است که پیشنهادات حل عملیاتی مسئله را با لحن شفاف و قانع کننده ارائه می‌دهد.
اندیشکده ها، نتایج فعالیت های خود را در قالب های متنوعی ارائه می‌دهند: کتاب، مجله، سند سیاستی، ویدئو، پویانمایی، موشن گرافی، اینفوگرافی و غیره. از این میان «اسناد سیاستی»، پربسامدترین خروجی تولیدشده توسط اندیشکده ها هستند؛ که در ۱۹ نوع شناسایی و احصا شده‌اند. طبق اطلاعات پایگاه داده جامعه اندیشکده ها، از این میان، ۱۱ نوع سند اندیشکده ای در اندیشکده های ایرانی متداول است. در سلسله یادداشت های «آشنایی با انواع اسناد اندیشکده ای»، به تفکیک این اسناد معرفی می‌شوند. در سومین شماره از این مجموعه، «سند مشاوره ای» معرفی و توضیح داده شده است.
«سند مشاوره ای» عبارت است از سندی مسئله محور و مبتنی بر نیاز سیاستمداران یا مدیران و با روش شناسی مشخص که برای کمک به تصمیم گیری مخاطبین نگاشته شده است و پیشنهادهای مناسب جهت حل عملیاتی مسائل را به شکلی قانع کننده و با لحنی ساده و شفاف در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. سند مشاوره ای هم در برگیرنده اسناد سیاستی است و هم در برگیرنده اسنادی است که بیشتر جنبه اجرایی یا سیستمی دارند.
یک سند مشاوره ای به صورت کلی از بخش های زیر تشکیل شده است:
۱. عنوان
۲. فهرست مطالب، شکل ها و جداول
۳.خلاصه مدیریتی
در این بخش حتما باید هدف سند معرفی و تعریفی اجمالی از مسئله مطروحه ارائه شود. همچنین گزینه ها و راهکارهای سیاستی ارائه شده در سند و ارزیابی این گزینه ها ذکر و جمع بندی حاصله در سند نیز ارائه شود.
۴. مقدمه
در سند مشاوره ای، مقدمه دارای سه بخش مهم است. در بخش اول مشکل و مسئله مطروحه معرفی می‌شود و تاثیرات آن بر جامعه و همچنین مباحث مهم پیرامون آن مطرح می‌شوند. سپس در بخش دوم دلیل پرداختن به مسئله و نیت نویسندگان سند روشن می‌شود و در آخرین بخش، مسیر پرداختن به مسئله در سند ذکر می‌شود.
۵. توصیف مسئله
در این بخش ماهیت مسئله باید مورد واکاوی و بررسی قرار گیرد و مخاطب را نسبت به حساسیت و اهمیت موضوع آگاه کند. این بخش باید وضعیت کنونی و آینده مشکل و محیط پیرامونی آن را وضع می‌کند و تا حد امکان به منابع معتبر ارجاع داشته باشد. همچنین پیرامون این مسئله به سوالاتی چون تاریخچه بروز و ظهور مشکل و دلایل ایجاد آن، افراد و سازمان های متاثر از مشکل، سیاست های مواجهه با مشکل، سیاستگذاران و آثار این سیاست ها و وضعیت فعلی، دیدگاه ها به نسبت به مسئله و چالش ها و فرصت های مسئله نیز باید پاسخ داده شود.
۶. راهکارها و راهبردهای پیشنهادی
این قسمت علاوه بر ترسیم سیاست های پیشنهادی، «چارچوب انتخاب و ارزیابی راهکارها» را نیز در برمی‌گیرد. در این بخش بعد از معرفی سیاست ها، باید به شکلی خلاصه ارزش ها، ایده آل ها و موارد از این دست که می‌توانند محکی برای آزمون گزینه های پیشنهادی باشند، معرفی شوند و سپس راهکارها با این معیارها تطبیق داده می‌شوند و گزینه ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و سرانجام بر اساس میزان مطلوبیت اولویت بندی می‌شوند.
۷. جمع بندی و پیشنهاد
در این قسمت، ضمن اشاره اجمالی به دستاوردهای اصلی سند، می‌بایست پیشنهادهای ناظر به گزینه سیاستی مطلوب ارائه شوند. هر پیشنهاد در قالب یک جمله بیان شده و توضیحات آن در قالب یک پاراگراف آورده می‌شود. این پیشنهادها معمولا ماهیت «استراتژی» دارند و به بخشی از راه حل اصلی می‌پردازند.
۸. مراجع
مثال ها:
در ادامه جهت آشنایی با سند مشاوره ای، چند مثال از پروژه های منتشرشده در سایت جامعه اندیشکده ها می‌شود:
- پژوهش آسیب شناسی فساد در نظام اداری ایران // اندیشکده نظام مسائل حکمرانی کشور
- پژوهش بررسی راهکارهای تامین مالی نیروگاه های سیکل ترکیبی // اندیشکده پیشران
پی نوشت: مطالعه جامعه اندیشکده ها درباره انواع اسناد اندیشکده ای، برگرفته از کتاب مهدی خراتیان است.
