بورس های سبز و الزامات پذیرش
بررسی اقدامات انجام شده در بازارهای سرمایه دنیا در حوزه پایداری
بورس های سبز یا بورس های انرژی تجدیدپذیر، بورس هایی هستند که به فروش و خرید محصولات انرژی تجدیدپذیر مانند برق خورشیدی، برق بادی، برق آبی و سوخت های زیستی اختصاص داده شده اند. این بورس ها با توجه به نیاز رو به افزایش جوامع به انرژی های تجدیدپذیر، برای کاهش آلودگی هوا و افزایش تولیدات سبز بنیان گذاری شده اند. هدف اصلی این بورس ها، تشویق به فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری در زمینه صنایع پایدار و محیط زیست است. با معامله در این بورس ها، سرمایه گذاران می توانند در شرکت هایی که در حوزه محیط زیست فعالیت می‌کنند، سهم بخرند و به دنبال بهره وری از این سهام باشند.
ضرورت و اهداف پژوهش
پایداری مفهوم نوینی است که به منابع سوخت تجدیدپذیر، کاهش انتشار کربن، حفاظت از محیط زیست و راهی برای حفظ تعادل اکوسیستم های زمین و به طور کلی به محافظت از منابع طبیعی، محیط زیست و سلامت انسان اشاره دارد. در راستای دستیابی به پایداری، سازمان ملل در توافق با ۱۹۵ کشور جهان؛ اهداف ۱۷ گانه توسعه پایدار را مشخص کرده که تا سال ۲۰۳۰ باید برآورده شوند. در راستای حرکت به سمت اهداف پایداری، بورس ها و بازارهای سرمایه دنیا اقدامات مختلفی انجام داده اند که به طور کلی می توان آن ها را در قالب سه دسته ایجاد بورس سبز، راه اندازی تابلوی اوراق سبز و الزام ناشران به بهبود عملکرد در حوزه تامین مالی پایدار و همچنین افشای ریسک های مدیریت نشده آن که بر پایداری کسب و کار تاثیرگذار است، دسته بندی کرد. در این گزارش بر اساس این طبقه بندی، به ترتیب بورس سبز لوکزامبورگ، بورس پایدار لندن و بورس مالزی مورد بررسی قرار گرفته اند.
بورس سبز لوکزامبورگ
بورس سبز لوکزامبورگ در سال ۲۰۱۶ به منظور ایجاد یک پلتفرم اختصاصی برای اوراق بهادار پایدار و ناشرانی که در تامین مالی اقتصاد کم کربن مشارکت دارند، راه اندازی شده است. ورود به این بورس برای آن دسته از ناشران و مدیران دارایی مجاز است که افشای کاملی ارائه داده و تعهدات گزارشگری خود در حوزه اوراق بهادار را انجام دهند.
شرایط پذیرش
به منظور پذیرش در این بورس، ناشران باید اوراق قرضه، ابزارهای مالی و یا صندوق های سرمایه گذاری خود را در سه بازار «بورس لوکزامبورگ تحت نظارت اتحادیه اروپا»، «بازار مبادله ای تسهیلات تجاری چندجانبه» یا «فهرست رسمی اوراق بهادار (SOL)» به صورت روزانه ثبت کنند. فهرست کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در این سه بازار، در SOL (Securities Official List) به صورت روزانه منتشر می شوند؛ اما اوراقی که تنها در SOL پذیرفته شده اند مجوز انجام معاملات را نداشته و تنها برای ناشرانی مناسب است که به دنبال دیده شدن و تنها ثبت اوراق بهادار خود هستند. همچنین ناشران باید ماهیت پایدار اوراق بهادار خود و استانداردها یا اصولی که از آن پیروی می کنند را نیز اعلام کنند. علاوه بر این باید نتایج بررسی شخص ثالث خارجی نیز ارائه شده و ناشر متعهد به گزارشگری پس از انتشار باشد. اوراقی که قصد ورود به معاملات را دارند باید آزادانه قابل معامله و تعویض باشند، واجه شرایط تسویه بوده و حداقل به میزان ۲۰۰.۰۰۰ یورو انتشار یابند.
طبقه بندی اوراق قرضه
- اوراق قرضه سبز: اوراق بدهی هستند که برای تامین مالی پروژه هایی که تاثیرات زیست محیطی یا آب و هوایی مثبت دارند، منتشر می شوند. عواید حاصل از این اوراق معمولا برای پروژه های سبز اختصاص می یابد؛
- اوراق قرضه اجتماعی: این اوراق منحصرا برای تامین مالی یا تامین مالی مجدد پروژه های اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد؛
- اوراق قرضه پایدار: این اوراق منحصرا برای تامین مالی پروژه های متمرکز بر پایداری استفاده می شود. اگرچه بازار اوراق قرضه پایداری هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد، اما انعطاف پذیری این اوراق که امکان تامین مالی طیف وسیع تری از پروژه ها را فراهم می کند و پتانسیل زیادی برای رشد دارد.
- اوراق قرضه پایداری پیوند: جدیدترین اوراق بدهی پایداری میتنی بر عملکرد هستند که ویژگی های مالی و یا ساختاری آن ها بسته به دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده توسط ناشر در یک جدول زمانی مشخص، می تواند متفاوت باشد.
- ارواق قرضه سبز داخلی چین: چین یکی از بزرگترین بازارهای اوراق قرضه جهان را داراست ولی دسترسی سخت به اطلاعات مناسب این بازار را دور از دسترس نشان داده است. این مشکل با نمایش اطلاعات مربوط به اوراق قرضه سبز داخلی چین، در بورس سبز لوکزامبورگ رفع شده است.
شفافیت و افشا
ناشران اوراق قرضه سبز، اجتماعی و پایدار برای پیوستن به بورس سبز باید اطلاعاتی در مورد محل تخصیص درآمدهای اوراق قرضه و چارچوب طبقه بندی آن‌ها را ارائه کنند و بررسی هایی را نیز انجام دهند. این بررسی ها که ممکن است به شکل نظر شخص ثالث، تایید، گواهی یا امتیاز/رتبه بندی باشد، باید بر موارد زیر متمرکز باشد:
- بررسی چارچوب استفاده از درآمدهای اوراق قرضه و تطبیق این چارچوب با طبقه بندی های مجاز؛
- بررسی استفاده واقعی از درآمدها در مقایسه با استفاده برنامه ریزی شده؛
- بررسی همسویی فرایندهای مختلف پروژه با اصول بین المللی؛
- بررسی فرایند مدیریت اوراق، تخصیص درآمدها و تاثیرات آن ها.
بورس پایدار لندن
بورس لندن بخش اختصاصی بازار اوراق قرضه پایدار را در سال ۲۰۱۵ راه اندازی کرده است. علاوه بر این اوراق منتشر شده توسط ناشران اقتصاد سبز و اوراق قرضه پایداری پیوند نیز ازجمله موارد دیگری هستند که اخیرا به این بازار افزوده شده اند. همچنین این بازار سایر خدمات تامین مالی پایدار مانند صندوق های سرمایه گذاری در سهام، صندوق های با درآمد ثابت و صندوق های قابل معامله را نیز ارائه کرده و متعهد به فراهم سازی ابزارها و راهکارهای نوین به منظور حمایت از گذار به اقتصاد پایدار کم کربن است. بازار اوراق قرضه پایدار لندن، بر اساس ماهیت ابزار، ناشر، استفاده از عایدات و مستندات، انواع مختلفی از تامین مالی پایدار را ارائه می دهد. با توجه به نحوه استفاده از عواید توسط ناشر و بر اساس معیارهای مشخص شده توسط بورس لندن، ممکن است اوراق منتشر شده در یکی از بخش های اوراق قرضه سبز، اوراق اجتماعی، اوراق قرضه پایداری، اوراق قرضه طبقه بندی شده در سطح ناشر و اوراق قرضه انتقالی قرار داده شوند.
شرایط پذیرش
پذیرش اوراق بهادار در بازار اوراق قرضه پایدار لندن مشروط به موارد زیر است:
- ثبت یا پذیرش در یکی از بازارهای اولیه درآمد ثابت اداره شده توسط بورس لندن: ناشران باید بر اساس ساختار اوراق خود، رژیم نظارتی قابل اجرا و الزامات سرمایه گذاران در زمینه انتخاب بازار اولیه و خدمات معاملاتی را مشخص کنند.
- تکمیل و ارسال فرم درخواست حضور در بازار اوراق قرضه پایداری: این فرم شامل شرح طبقه بندی اوراق بهادار در حال پذیرش، افشای مستندات اجباری پایداری پیوند در صورت امکان، مانند چارچوب های پایداری یا انتقال، یا نتایج بررسی توسط شخص خارجی مستقل و تصدیق و تعهد به الزامات گزارش دهی مستمر پس از انتشار اوراق است.
معیارهای پذیرش در طبقه بندی های مختلف اوراق
اوراق منتشره دربورس سبز لندن طبقه بندی های مختلفی دارند که پذیرش در هر یک از این طبقات ملزم به رعایت شرایط مشخصی است. معیارهای پذیرش در برخی از این طبقات در ادامه آمده است:
- استفاده از عواید تاییدشده: در این نوع اوراق ناشر ملزم به ارائه گزارش شخص خارجی است. این شخص خارجی باید مستقل از ناشر بوده، دستمزد او به گونه ای باشد که مانعی بر تضاد منافع باشد و در زمینه مورد بررسی دارای تجربه و تخصص کافی باشد. البته خود بورس لندن نیز با بررسی معیارهایی (مانند فراملی بودن ناشر با تعهد به پایداری، رعایت اصول اوراق پایداری یا اجتماعی، وجود تعهد به گزارش مستمر اوراق و …) بدون گزارش شخص خارجی می تواند واجد شرایط بودن اوراق را تایید کند.
- اوراق با درآمد سبز: ناشرانی می توانند اقدام به انتشار این اوراق کنند که اولا در یکی از بازارهای تحت مدیریت بورس لندن ثبت شده باشند و ثانیا مطابق با معیارهای بورس لندن ۹۰ درصد یا بیشتر از ۹۰ درصد درآمدشان از درآمد سبز ناشی شود.
- نشان اقتصاد سبز: شرکت هایی میتوانند صاحب این نشان شوند که بیش از ۵۰ درصد از درآمد خود را از طریق محصولات و خدماتی بدست آورند که به تحقق اهداف زیست محیطی کمک می کند.
- اوراق قرضه انتقالی: این اوراق به عنوان ابزار تامین مالی مهمی برای ناشران در جهت تحقق اهداف کاهش انتشار کربن در جهان بشمار می روند و معیارهای تایید در این طبقه عبارتند از: گزارش سالانه عملکرد انتقال، به صورت مستمر، تایید تعهد به اهداف توافقنامه پاریس، تایید شیوه های افشای موثر مطابق با اصول تشریح شده توسط گروه ویژه افشائات مالی مرتبط با آب و هوا و وجود یک چارچوب انتقالی معتبر.
پایداری و اوراق سبز در بورس مالزی
بورس مالزی مشتمل بر سه بازار اصلی، بازار مبتنی بر حامیان مالی برای شرکت های دارای چشم انداز رشد (ACE) و بازار مشاور محور (LEAP) با هدف دیده شدن بیشتر شرکت های کوچک و متوسط و امکان تامین مالی بهتر آن ها از طریق بازار سرمایه است. بورس مالزی در سال ۲۰۰۶، الزامی را برای ناشران بازار اصلی و بازار ACE ابلاغ کرد تا فعالیت ها یا اقدامات مسئولیت اجتماعی شرکتی خود را در قالب گزارشات سالانه افشا کنند. این الزامات در سال ۲۰۱۵، اصلاح شده و به موجب آن موظف شدند بجای گزارش فعالیت های مسئولیت اجتماعی، «بیانیه پایداری» را در قالب گزارشات سالانه افشا کنند. اهداف مهم انتشار این راهنما به شرح زیر است:
- ارائه رهنمود به ناشران ثبت شده برای ایجاد پایداری در کسب وکار خود، شناسایی و مدیریت فرصت ها و ریسک های پایداری؛
- جذب سرمایه با تمرکز بر پایداری در بازار سرمایه مالزی؛
- کمک به بیشتر شدن تعداد ناشران واجد شرایط شاخص های پایداری.
راهبردهای نقشه پایداری فعالیت بورس مالزی
به منظور مشخص کردن اولویت های فعالیت بورس مالزی در حوزه پایداری، در سال ۲۰۲۰ نقشه راه پایداری تدوین شده که بر ۵ راهبرد به شرح زیر تمرکز دارد:
- بهبود کیفیت شیوه های پایداری و گزارشگری آن در میان ناشران؛
- حمایت و پشتیبانی از اقدامات ناشران در خصوص موضوعات اقلیمی؛
- مشارکت و جذب سرمایه گذاران از طریق محصولات و خدمات سرمایه گذاری پایدار و مسئولانه؛
- ارتقا سواد مالی در خصوص پایداری در میان سرمایه گذاران و سایر ذینفعان؛
- معرفی بورس مالزی به عنوان یک شرکت پایدار از طریق بهترین تجربیات گزارشگری.
جمع بندی
پایداری مفهوم نوینی است که به محافظت از منابع طبیعی، محیط زیست و سلامت انسان اشاره دارد. این اقدامات را می توان به طور کلی در قالب سه دسته ایجاد بورس سبز، راه اندازی تابلوی اوراق سبز و الزام ناشران به بهبود عملکرد در حوزه زیست محیطی، اجتماعی و حکمرانی و همچنین افشای ریسک های مدیریت نشده آن که بر پایداری کسب وکار تاثیرگذار است، دسته بندی کرد. در راستای حرکت به سمت اهداف پایداری، بورس ها و بازارهای سرمایه دنیا اقدامات مختلفی انجام داده اند که به طور کلی می توان آن ها را در قالب سه دسته ایجاد بورس سبز، راه اندازی تابلوی اوراق سبز و الزام ناشران به بهبود عملکرد در حوزه تامین مالی پایدار و همچنین افشای ریسک های مدیریت نشده آن که بر پایداری کسب و کار تاثیرگذار است، دسته بندی کرد. بر اساس عملکرد بورس های لوکزامبورگ، لندن و مالزی، مواردی چون «تامین مالی پروژه هایی که تاثیرات زیست محیطی یا آب و هوایی مثبت دارند»، «حمایت از گذار به اقتصاد پایدار کم کربن» و «مشارکت و جذب سرمایه گذاران از طریق محصولات و خدمات سرمایه گذاری پایدار و مسئولانه»، در دستورکار این بورس ها قرار دارد.
این مطالعه در مرکز پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار توسط طاهره منزوی در سال ۱۴۰۱ انجام شده است.
