بررسی تامین مالی در پروژه های گاز مایع شده

تولید گاز مایع و فروش آن علاوه بر صرفه اقتصادی، از نظر حمل ونقل نیز از مزیت بالایی برخوردار است. این عوامل باعث رشد این صنعت در جهان شده است، به طوری که در سال ۲۰۱۵، بیش از ۱۸ میلیارد دلار وام و تسهیلات بانکی به این حوزه اختصاص داده شده است. مناسب بودن نرخ بازگشت سرمایه در ساخت واحد تولید LNG باعث شده است که تامین مالی این پروژه ها از طریق بانک ها و دولت ها صورت بگیرد. ایران با توجه به ذخایر گازی سرشار، می تواند به یکی از تولیدکنندگان این محصول تبدیل شود.

ضرورت و اهداف پژوهش

گاز مایع شده (LNG) روشی است تا با کاهش حجم گاز طبیعی انتقال آن به مناطق دوردست را آسان تر و از نظر اقتصادی به صرفه تر می سازد. علاوه بر این، انتقال گاز به شکل LNG، موجب کاهش ریسک های سیاسی همچون مشکلات احداث و گذشتن خط لوله از کشور ثالث، کاهش ریسک های آب و هوایی، کاهش مشکلات انتقال گاز در مناطق کوهستانی و … خواهد شد. با توجه به اینکه این صنعت در جهان به سرعت در حال رشد است و کشور ایران نیز توانایی ورود به این بازار را دارد، لذا در این پژوهش به بررسی امکان سنجی تولید گاز LNG در ایران پرداخته می شود.

هزینه های ساخت یک واحد LNG

با توجه به مطالعات مختلف، عوامل بسیاری بر میزان هزینه و سرمایه گذاری برای ساخت یک واحد تولید LNG تاثیرگذار هستند، ازجمله وسعت پروژه، پیچیدگی و میزان سختی پروژه، مکان پروژه، تجهیزات و مواد موردنیاز، مهندسی و مدیریت پروژه، ریسک ها و سود پیمانکاران، هزینه های مالک، روند و استراتژی قرارداد، و ریسک تغییرات نرخ ارز. با این وجود، می توان هزینه بخش های مختلف را به این صورت برآورد کرد: هزینه آماده سازی محوطه: ۱% ، پالایش و فرآورش گاز ۷%، واحد فرآیند مایع سازی ۲۸%، تفکیک جز به جز ۳%، واحد سردسازی و نگهداری ۱۴%، تاسیسات ۲۰%، ذخیره سازی، اسکله، مشعل، هزینه های خارج از محوطه ۲۷%؛ از کل هزینه های ساخت را شامل می شوند.

لازم به ذکر است که قیمت توافقی بر روی گاز به عنوان خوراک واحد بسیار مهم است. همچنین هزینه انتقال گاز به واحد LNG یکی از عواملی است که بر روی نرخ بازگشت سرمایه تاثیر خواهد گذاشت.

روش های سرمایه گذاری در یک پروژه تولید گاز LNG

به طور کلی ساختار تجاری یک واحد LNG یکی از سه حالت زیر خواهد بود:

۱- مدل گرفتن تعرفه یا عوارض: در این مدل سرمایه گذاران واحد LNG هزینه اولیه و هزینه های عملیاتی مرتبط با واحد را می پردازند، ولی حق مالکیت گاز در انحصار بخش بالادستی است. به این معنی که صاحبان واحد LNG خوراک گاز را دریافت کرده و به گاز مایع تبدیل می کنند، سپس دوباره گاز مایع را برای فروش در اختیار مالک گاز قرار می دهند. در این روش، صاحبان واحد LNG تعرفه‌ای برای تبدیل گاز LNG بر حسب هر واحد گاز از مالک گاز دریافت می کنند که این تعرفه معمولا بر اساس نرخ بازگشت سرمایه محاسبه می شود. این روش از سال ۲۰۰۴ به بعد بسیار متداول شده است.

۲- مدل مستقل: در این روش صاحبان و سرمایه گذران واحد LNG همان خریداران گاز مایع نیز هستند. طبق این مدل گروه مالکان واحدLNG ، پس از پرداخت هزینه های اولیه و عملیاتی واحد، اقدام به خرید گاز از بخش بالادستی می کنند. پس از انجام فرایند مایع سازی بروی گاز خوراک، خود مستقیما اقدام به فروش و عرضهLNG در بازار می کنند. در واقع در این مدل تامین کننده گاز در فاز بالادستی تنها وظیفه رساندن گاز از طریق خط لوله به واحد مایع سازی را دارد.

۳- مدل ارتباط میان مالک واحد LNG و خریدار گاز: در این مدل صاحب واحد مایع سازی همان گروه سرمایه گذران و مالکان گاز در بخش بالادستی هستند. یعنی یک گروه خاص وظیفه تولید گاز، فرآورش، تولید LNG و فروش آن را به عهده دارند. در این مدل باید دقت کرد این گروه سرمایه گذار در قالب دو زیرمجموعه کار می کنند تا تداخلی در مسائل مالیاتی نداشته باشند.

در اکثر مواقع به منظور تضمین اقتصادی بودن یک واحد مایع سازی، احتیاج به تزریق خوراک از دو یا چند مخزن گاز است.

سرمایه گذاری و تامین مالی

شرکت ها می توانند با بودجه بندی هزینه های سالانه خود در صورتی که تراز مالی آنها از نظر شرکت های وام دهنده از اعتبار کافی برخوردار بود، اقدام به دریافت وام با شرایط مورد نظر خود نمایند. این وام ممکن است از طریق خریدار گاز، دولت ها (در قبال تضمین در استخدام نیروی کار بومی و یا خرید و استفاده از کالاها و خدمات بومی)، محل درآمدهای تضمین شده دولت ها و گاهی از طریق تامین کننده تجهیزات (با فروش اقساطی و شرایطی به منظور مشارکت در سرمایه گذاری) تامین گردد.

بر طبق آمار رتبه بندی موسسات مالی و بانک های سرمایه گذار بر روی پروژه های LNG، میزان تسهیلات بانکی و وام به این دسته از پروژه ها، در سال ۲۰۱۵، معادل ۱۸ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۳ به ترتیب ۶ و ۹ میلیارد دلار افزایش داشته است. دو بانک ژاپنی با اعطای وام به ارزش ۲ میلیارد دلار در صدر وام دهنده های پروژه های LNG هستند.

بازار تولید و مصرف گاز LNG

کشورهای بسیاری به تولیدکننده گاز LNG تبدیل شده‌اند، به عنولن مثال، استرالیا با انجام سه پروژه در سال ۲۰۱۲، به تنهایی معادل ۱۷ میلیارد دلار در این بخش هزینه کرده‌اند. روند تسهیلات بانکی در این سال ها نشان می دهد که صنعت تولید گاز LNG در کشورهایی مانند قطر، روسیه و استرالیا به سرعت در حال رشد است.

از طرفی رقابت بین تولیدکننده های گاز LNG برای احتساب بازار فروش وجود دارد. بر اساس آمار واردات LNG در کشورهای مختلف دنیا، در انتهای سال ۲۰۱۵، ۱۰ کشوری که بیشترین میزان واردات را داشته‌اند همگی در آسیا واقع شده‌اند. این در حالی است که در در سال ۲۰۱۰ تنها پنج کشور چین، هند، کره جنوبی، تایوان و ژاپن در چنین جایگاهی قرار داشتند. در اواسط سال ۲۰۱۱ اندونزی نیز به این صف پیوست و در سال ۲۰۱۳ مالزی و سنگاپور نیز به جمع واردکنندگان بزرگ LNG در جهان اضافه شدند. در سال ۲۰۱۵ پاکستان با افتتاح پایانه دریافت LNG با ظرفیت وارد کردن ۱.۱ میلیون تن LNG در سال، به جمع ۱۰ کشور اول از لحاظ آمار واردات LNG اضافه شد. در میان این کشورها، دو کشور ژاپن و کره جنوبی بزرگترین واردکنندگان گاز LNG در دنیا هستند.

جمع بندی

با توجه به مزیت های اقتصادی فروش گاز طبیعی به صورت گاز مایع شده، و رشد بازار مصرف این نوع گاز، امکانسنجی ساخت واحد تولید LNG در این مطرح می شود. مشارکت بخش های تامین کننده گاز خوراک برای واحد LNG و سرمایه گذار واحد LNG، می تواند بر اساس یکی از سه مدل گرفتن تعرفه یا عوارض، مدل مستقل، مدل ارتباط میان مالک واحد LNG و خریدار گاز باشد. اگرچه هزینه ساخت واحد تولید LNG بالا است و عمده این هزینه مربوط به ساخت واحد فرآیند مایع سازی است، اما تامین مالی این پروژه ها از طریق موسسات بانکی و دولت ها قابل انجام است. مطالعات نشان می دهد که کشورهای آسیای شرق مرکز اصلی واردات گاز LNG هستند، لذا می توانند بازار فروش گاز LNG ایران باشند. با این وجود، برای ورود ایران به این بازار، باید با دیگر کشورهای تولیدکننده این محصول، یعنی قطر، روسیه و استرالیا وارد رقابت شود.

این مطالعه توسط مرکز پژوهشی آرا در سال ۱۳۹۷ انجام شده است.