تحلیل اقدامات تحریمی آمریکا علیه کشورهای مختلف و نحوه ی واکنش آن ها

آمریکا پس از پایان جنگ جهانی دوم، خود را به عنوان امپراتور دنیا معرفی کرده و کوشیده است، رویه های انحصاری و سلطه­ جویی خود را در بقیه مناطق دنیا گسترش دهد. در این چارچوب و در راستا تحقق منافع خود، ابزارها و تاکتیک های مختلفی از جمله ابزار تحریم اقتصادی را علیه کشورهای رقیب و غیرهمسو با منافع خود به کار بسته است. این سیاست مدنظر دولتمردان آمریکا به طور اخص حزب جمهوری قرارگرفته است. دراین اقدام ظالمانه، کشورهایی از قاره های مختلف هدف قرارگرفته اند. برای مقابله و خنثی سازی اقدامات تحریمی آمریکا، اقدامات راهبردی و تاکتیکی مختلفی می بایست مدنظر آن ها قرار گیرد.

اهمیت و ارزش تحقیق

در راستای تحقق اهداف سلطه جویانه و یکجانبه­ گرایی آمریکا امروزه تحریم به عنوان یک ابزار حیاتی مدنظر دولتمردان آمریکایی قرارگرفته است. ازآن جایی که کشورهای مختلف با ساختار و اهداف مختلف در برنامه سیاست های تحریمی آمریکا قرارگرفته اند، نوعی ناهماهنگی و انسجام میان آن ها دیده می شود که به محقق شدن اهداف آمریکا کمک کرده است. برای مقابله کاهش اثرگذاری و خنثی سازی اهداف سیاسی، اقتصادی و امنیتی تحریم های اقتصادی نیازمند است که ائتلاف و اتحادی در قالب باشگاه تحریم شدگان و شکل گیری قطب دیگر قدرت شکل گیرد. جمهوری اسلامی ایران که طی سالیان گذشته ازجمله مهم ترین کشور هدف تحریم های آمریکا قرار داشته است، می تواند با تشکیل باشگاه تحریمی به تجمیع اراده ها و توانایی های در جهت خنثی سازی تحریم های آمریکا اقدام کند.

لوازم تشکیل باشگاه تحریمی ها

تشکیل باشگاه تحریمی ­ها یکی از مواردی است که برای خنثی سازی تحریم های اقتصادی آمریکا پیشنهادشده است؛ اما از آنجایی که کشورهای مختلف با سلایق و منافع گوناگونی در کشورهای تحریمی وجود دارد برای تحقق باشگاه تحریمی ها باید الزاماتی رعایت شود. اولین گام تحقق منافع مطلوب کشورهاست؛ بدین صورت که این کشورهای تحریم شده با تشکیل این باشگاه و پیوستن به آن منافع بیشتری از شرایط تحریمی نصیب آن ها شود. پس ازآن باید باور مشترک در مورد تأسیس و ضرورت این باشگاه میان کشورهای مختلف ایجاد گردد. پس ازاین موارد می بایست بسترهای مشترک فرهنگی، سیاسی، قرابت های ایدئولوژیکی، امنیتی و…مدنظر قرار گیرند. این امر نیازمند است که به صورت گام به گام و چندمرحله ای برنامه ای جامع و مشترک شکل گیرد و پس ازآن از طریق دیپلماسی اقتصادی، سیاسی، رایزنی های فرهنگی و نخبگانی بستر را برای ترغیب پیوستن بقیه کشورها به این اتحاد و ائتلاف میسر کنند.

زمینه­ ها و ابزارهای آمریکا در جهت تحریم کشورها

یکی از مهم ترین ابزاری که بستر را برای تحریم اقتصادی دیگر کشورها از سوی آمریکا فراهم کرده است، سلطه­ ی آمریکا بر اقتصاد جهانی و جریان های تجاری ـ مالی دنیاست. دراین چارچوب باید به ابزار اصلی مبادلات دنیا یعنی دلار اشاره کرد که وزارت خزانه داری آمریکا مبتنی بر آن به تحریم کشورهای غیرهمسو با آمریکا در قالب (مسدودسازی دارایی ها، ممنوعیت انتقال سرمایه، ممنوعیت خرید و فروش نفت و…، ممنوعیت خرید تسلیحات، قطع ارتباطات تکنولوژیک و…) مبادرت می کند.

باشگاه تحریمی پدافندی علیه ابزارهای تحریمی آمریکا

یکی از مواردی که از سوی کشورهای تحریم شده جهت مقابله باقدرت و سلطه اقتصادی آمریکا می بایست مدنظر کشورهای تحریم شده قرار گیرد، اقدام پدافندی در قالب تاسیس باشگاه تحریمی هاست. مهم ترین نقش باشگاه تحریمی ها، ائتلاف میان اقتصاد کشورهای تحریم شده و تجمیع اراده و قدرت اقتصادی آن ها در فضای بین الملل است. هرچقدر قدرت های کوچک تر بتوانند با همدیگر متحد و منسجم شوند و با ائتلاف های مختلف قدرت خود را افزایش دهند، به همان میزان از قدرت، نفوذ و سلطه قدرت تحریم­ گر کاسته می شود، پس ائتلاف سازی در قالب تشکیل باشگاه تحریمی ها می تواند به خنثی سازی اثرات تحریم های آمریکا منجر شود.

راه­کارهای سیاسی مدنظر ایران و کشورهای تحریمی جهت خنثی سازی تحریم ­های آمریکا

آمریکا در قالب تحریم­ ها، سیاست ها و برنامه های منفعت­محور خود را در مناطق مختلف دنبال می کند. کشورهایی که از سوی این دولت مورد تحریم قرارگرفته اند می بایست اقدامات مختلفی را در پیش گیرند. در زیر به مهم ترین این محورها اشاره می شود.

نخست) انعقاد پیمان های پولی چندجانبه: یکی از ابزارهای سلطه­ ی آمریکا در سطح دنیا، مبنا قرارگرفتن دلار به عنوان مبنای مبادلات جهانی است. کشورهای تحریم شده می توانند با انعقاد پیمان های دوجانبه یا چندجانبه مالی به حذف دلار از مبادلات خود اقدام کنند.

دوم) تاسیس پیام رسان های مالی جایگزین: حذف سوئیفت و ایجاد پیام رسان های مالی میان کشورهای تحریم شده، امکان رصد مبادلات تجاری آن ها از سوی وزارت خزانه­ داری آمریکا را از بین می برد که می تواند به کاهش عمیق تحریم ها منجر شود.

سوم) نیازسنجی از کشورهای تحریمی و استفاده از ظرفیت های متقابل: کشورهای تحریم شده از سوی آمریکا دارای ظرفیت ها و مزیت های نسبی در حوزه های مختلف هستند. این امر باعث می شود تا زمانی که کالایی از سوی آمریکا مورد تحریم قرار گرفت، سایر اعضا به شل متقابل به مبادله و خرید فروش آن اقدام کنند؛ امری که به خنثی سازی این ابزار کمک خواهد کرد.

جمع بندی

استفاده از حربه تحریم ازجمله مواردی است که دولت ایالت متحده آمریکا جهت سلطه و نفوذ خود در مناطق مختلف دنیا به کار گرفته است. کشورهایی از قاره های مختلف به عنوان اعضای غیرهمسو با منافع یک جانبه و انحصارگرایی آمریکا مورد تحریم قرارگرفته اند. یکی از مواردی که سبب اثرگذاری تحریم ها در میان کشورهای مختلف شده است، فقدان انسجام و ائتلاف میان کشورهای تحریم شده است. تشکیل باشگاه تحریمی یکی از مهم ترین تاکتیک هایی است که می تواند سیاست های تحریمی آمریکا را محدود و خنثی سازی کند. دراین راستا اقدامات مختلفی می بایست صورت گیرد. حذف دلار به عنوان مبنای مبادلات دنیا، ایجاد پیمان های مالی، ایجاد پیام رسان های تجاری استفاده از مزیت نسبی کشورهای تحریم و… ازجمله راهکارهای است که می بایست مدنظر کشورهای تحریم شده قرار گیرد.

این مطالعه در اندیشکده دیپلماسی اقتصادی با همکاری سید محمدرضا موسوی انجام شده است.