کتاب حکمرانی؛ رهیافت ها و فناوری‌ ها

حکمرانی امری حرفه‌ ای بوده و مسائل حاکمیت و دولت، پیچیده و چند وجهی است و صرفا با رهیافت سیستمی، چندتخصصی و تنظیم‌گری نهفته در مفهوم حکمرانی قابل تحلیل است. حکمرانی متشکل از یک بدنه دانشی نوظهور است که دارای ماهیت بین رشته‌ ای، چندرشته‌ای و فرارشته‌ ای است. راهکار مواجهه با مسائل کلان ملی و منطقه‌ ای به کارگیری منظر حکمرانی است که در آن مساله‌ محوری، عملگرایی و چندتخصصی بودن ملاک تصمیم و اقدام است.

با توجه به اینکه گستره شمول حوزه مطالعات حکمرانی میان‌ رشته‌ ای بوده و در این اثر بر توسعه جایگاه مطالعات حکمرانی با نگرش میان‌ رشته‌ ای و رویکرد مبتنی بر حل مسئله عمومی تمرکز شده است، می‌ تواند از یک سو، مورد استفاده تعداد بسیاری از پژوهشگران علمی و مخاطبان در رشته‌ های گوناگون و متفاوت قرار گیرد و از سوی دیگر مجریان و کارگزاران در امر خط‌ مشی‌گذاری عمومی، مدیران اداری بخش‌ های اجرایی کشور را به تناسب موضوع فعالیت خویش، از رهیافت‌ها و ابزارهای موجود بهره‌ مند کند.

ساختار کتاب سه بخش اصلی و هفت فصل دارد که به بررسی موضوع حکمرانی پرداخته است. در بخش اول، سیر تاریخی و مبانی مفهومی نظری و تکوین نظریه حکمرانی در دو فصل بررسی می‌شود، در فصل اول ابعاد تاریخی و تکاملی (تبارشناسی) حوزۀ حکمرانی با تأکید بر نهضت‌ های مدیریت دولتی بررسی و در پایان فصل جمع‌ بندی کلی انواع رویکردها و ابزارهای کاربردی ارائه شده است؛ در فصل دوم بحث مبانی نظری بر بنیان‌ های نظری و تعاریف حوزه حکمرانی از منابع معتبر و علمی تصریح شده و به بسط مفاهیمی چون «تنظیم‌گری و نسبت آن با مقوله حکمرانی» و «نظریه عمومی سیستم‌ ها و جایگاه رویکرد سیستمی در موضوع حکمرانی» پرداخته است.

 بخش دوم به بررسی رویکردها، ابزارهای فناوری کاربردی و مطالعات موردی حوزه حکمرانی در سه فصل و در سطوح سه‌گانه خرد، میانی و کلان حکمرانی اختصاص دارد. ابتدا در فصل سوم رویکردها، ابزارها و مطالعات موردی در سطح خرد حکمرانی بحث شده است که مهم‌ترین رویکردهای سطح خرد شامل مقوله‌هایی مانند «حکمرانی محلی»، «حکمرانی شرکتی»، «حکمرانی منطقه‌ای» و «حکمرانی تغییر رفتار» می‌شوند؛ در فصل چهارم تلاش شده است که انواع رویکردها و ابزارهای سطح میانی حکمرانی نظیر «حکمرانی شبکه‌ ای»، «حکمرانی مشارکتی»، «حکمرانی دیجیتال»، «حکمرانی باز»، «حکمرانی هوشمند»، و «حکمرانی داده» معرفی شوند. در فصل پنجم نیز رویکردها، ابزارها و مورد‌ پژوهی‌ها در سطح کلان حکمرانی اعم از «حکمرانی نرم»، «حکمرانی سلسله‌ مراتبی»، «حکمرانی خوب»، «حکمرانی سالم» و «فراحکمرانی» مطرح شده‌اند. همچنین در پایان فصل پنجم، موردپژوهی‌ ها با استفاده از تجربه‌ های بین‌ المللی بیان شده‌ اند.

در بخش سوم تلاش شده است که الزامات بومی حکمرانی در ایران و روندهای آینده این حوزه با تکیه بر مسائل داخلی در دو فصل مرور شوند. در فصل ششم ملاحظات بومی حکمرانی شامل «ابعاد معرفتی و بنیادین»، «شناسایی چالش‌ های موجود و ظرفیت‌ های ایجابی در حوزه حکمرانی» مرور شده‌اند؛ فصل هفتم نیز به کلان‌روندهای حیاتی و چالش‌های ناگزیر در سیر تسلسلی آینده حکمرانی ایران اختصاص یافته است که دربرگیرنده موضوعاتی چون «جهانی شدن»، «توسعۀ خدمات دیجیتال»، «فناوری‌های شهروندی»، «رویکرد محلی و منطقه‌ ای»، «توسعه اندیشکده‌ ها و دانشکده‌های حکمرانی»، «آزمایشگاه‌ های خط‌ مشی»، «کانون‌های تفکر» و «ضرورت شکل‌ گیری جایزه ملی حکمرانی» هستند.

پژوهشگران بر این باورند که انجام هر پژوهشی، نقطۀ آغازین توسعه بنیادین در حوزه مطالعاتی همان موضوع است. بر این اساس، اثر حاضر را مصون از خطاها و نقصان احتمالی نمی‌ دانند. از همۀ پژوهشگران، دغدغه‌ مندان و فعالان خط‌ مشی‌گذاری در عرصۀ حکمرانی کشور تقاضا دارند که با ورود به این عرصه، ضمن بازبینی موضوع و اصلاح نکات احتمالی، بر شتاب بخشیدن به حوزۀ حکمرانی و پیوند حوزه‌ های گوناگون نظام اداری و مدیریت دولتی با هدف آموزش عملی همزمان با مطالعات نظری همت گمارند.

این کتاب به کوشش حیدر نجفی رستاقی دانش‌آموخته دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و دکتر محمدرضا اسماعیلی گیوی (دانشیار دانشگاه تهران) در ۳۰۴ صفحه توسط دانشگاه تهران به چاپ رسیده و علاقه مندان جهت دریافت میتوانند به تارنمای انتشارات دانشگاه تهران مراجعه فرمایند.