بررسی ابعاد بیوتروریسم ویروس کرونا

نظرات و فرضیات مختلفی درباره منشا ویروس کووید-۱۹ در جهان مطرح است که حمله بیولوژیکی یکی از آن هاست. در برخی از این فرضیه ها، چین و امریکا دو طرف بیوتروریسم عنوان شده‌اند که چین برای خرید سهام شرکت های خارجی، و امریکا برای تضعیف قدرت اقتصادی چین، این ویروس را منتشر کرده‌اند. از طرفی، هدف امریکا حمله بیولوژیکی به ایران مطرح شده است که پس از متشنج نمودن فضای افکار عمومی نسبت به حاکمیت در سال ۱۳۹۸، به دنبال سرنگونی جمهوری اسلامی است. برخی نیز این فرضیه ها را توهم توطئه می دانند و معتقدند که این ویروس منشا طبیعی دارد.

ضرورت و اهداف پژوهش

شیوع ویروس کووید-۱۹ در جهان و به ویژه در کشورهایی مانند چین و ایران، فرضیه های متعددی را درباره منشا اصلی این ویروس مطرح کرده است. فرضیاتی مبنی بر عمدی بودن انتشار ویروس کووید-۱۹ وجود دارد که عامل اصلی آن امریکا یا چین معرفی می کنند. شیوع بالای این ویروس در سه هفته اول اسفند در ایران، موجب شد که برخی مقامات و مسئولان کشوری و نظامی از احتمال حمله بیولوژیکی به کشور صحبت کنند. در این گزارش به بررسی ابعاد و نظرات مختلف مقامات و تحلیلگران درباره این فرضیه پرداخته می شود.

فرضیات موجود درباره منشا ویروس کووید-۱۹

با بررسی نظرات مقامات کشور و برخی تحلیلگران داخلی و خارجی، چندین فرضیه استخراج گردید که مورد تحلیل قرار می گیرند:

جنگ بیوتروریستی امریکا علیه چین: در چند دهه اخیر این دو کشور بیشترین تنش را با یکدیگر تجربه کرده‌اند که به جنگ تجاری معروف است. پیشرفت سریع چین در حوزه اقتصادی و تهدید امریکا در این حوزه، انگیزه لازم برای فلج کردن اقتصاد چین توسط بیوتروریسم را ارائه می کند.

فرار ویروس کووید-۱۹ از آزمایشگاه های چین و استفاده پکن علیه دیگر کشورها از جمله امریکا: فرضیاتی وجود دارد که چین به طور عمدی یا غیرعمدی در تولید این ویروس نقش داشته و از این فرصت برای خرید سهام سقوط کرده شرکت های خارجی در چین بهره برده است. در فرض دیگری که توسط استیون دبلیو موشر، رئیس موسسه تحقیقات جمعیت امریکا، در روزنامه نیویورک پست مطرح شده است، عنوان می شود که این ویروس در آزمایشگاه ویروس شناسی ووهان تولید شده که ناخواسته فرار کرده است. فرض سوم، استفاده از این ویروس برای اثبات کنترل و مدیریت بحران ها توسط حزب کمونیست چین است.

هدف قرار دادن ایران توسط بیوتروریسم: سرنگون کردن جمهوری اسلامی و تجزیه ایران از جمله سناریوهای مطرح از سوی تحلیلگران است. امریکا در سال ۱۳۹۸، پس از اجرای طرح های مختلف در به آشوب کشیدن کشور و ترور مستقیم مقامات ارشد ایران، تهران را یکی از اهداف اصلی انتشار ویروس کووید-۱۹ قرار داد تا به این وسیله، باقیمانده توان نظام جمهوری اسلامی در مدیریت بحران ها تحلیل برود.

توهم توطئه دانستن بیوتروریسم: برخی منتقدان، فرضیه حمله بیولوژیکی به ایران و چین توسط امریکا را ناشی از سیستم ایدیولوژیک و غیر مردمی نظام های بسته علیه کشورهای خارجی می دانند. همچنین، این انتقاد نیز وجود دارد که مسئولان جمهوری اسلامی قصد دارند با پیش کشیدن بحث بیوتروریسم، ناکارآمدی و عملکرد ضعیف خود را در جلوگیری از شیوع بیماری، پنهان کنند.

بررسی ابعاد فرضیات مطرح

تحلیل داده ها و فرضیات به دست آمده از منابع مختلف نشان می دهد که باید به صورت جدی بحث بیوتروریسم را در کنار سایر عوامل شیوع ویروس کووید-۱۹ در نظر گرفت. ژورنال ها و محققانی فرضیه بیوتروریسم را مطرح کرده و برای اثبات فرضیه خود، دلایل متعدد علمی بیان کرده‌اند، لذا نمی توان این فرضیات را تئوری توطئه دانست. اعمال تحریم های اقتصادی و نیز تحریم غذا و دارو توسط امریکا، می تواند با هدف ایجاد کمبود و بحران در شرایط فراگیری بیماری های اپیدمیک صورت گرفته باشد. به این ترتیب، این بحران موجب کاهش اعتماد عمومی به کارآمدی نظام در حل بحران ها و قرار دادن اقشار مختلف جامعه در برابر حاکمیت می شود. حاکمیتی که با دشمن سازی به دنبال برداشتن مسئولیت از شانه های خود است، در حالی که خود عامل اصلی کمبود کالاهای اساسی به ویژه در حوزه بهداشت و درمان است. از این رو در قالب بحث بیوتروریسم، شیوع ویروس کووید-۱۹ در ایران، به عنوان مکمل تحریم ها و فشار حداکثری برای سرنگونی نظام جمهوری اسلامی قابل تفسیر است.

در این بین سوالات متعددی نیز درباره اصل وقوع بیوتروریسم مطرح است. اینکه امریکا، چین، رژیم صهیونیستی یا روسیه این ویروس را تولید و منتشر کرده‌اند؟ چرا کشورهای اصلی متهم به بیوتروریسم، خود نیز درگیر آن شده‌اند؟ چرا کشورهایی مانند ایالیا و کره جنوبی که متحد امریکا هستند، دچار بحران شده‌اند؟

جمع بندی

شیوع ویروس کووید-۱۹ در کشورهای چین و ایران، باعث شده است که فرضیاتی درباره حمله بیولوژیکی مطرح شود. در این گزارش، چهار فرضیه اصلی که توسط مقامات کشور و تحلیلگران عنوان شده‌اند، شامل جنگ بیوتروریستی امریکا علیه چین، استفاده چین از انتشار این ویروس، هدف قرار دادن ایران توسط بیوتروریسم، و توهم توطئه دانستن بیوتروریسم، مورد بررسی قرار گرفت. اگرچه هیچ یک از این فرضیات را در این زمان نمی توان درست دانست، اما با توجه به وجود دلایل علمی، باید به این فرضیه بیوتروریسم بیشتر توجه کرد.

این مطالعه توسط مرکز پژوهشی آرا در سال ۱۳۹۸ انجام شده  است.