چرا نامزدهای انتخابات درباره محیط زیست و کم آبی صحبت نمیکنند؟
اندیشکده تدبیر آب ایران درباره چشمانداز ترسناک بحران آب در ایران هشدار داده است.
دولت ایران هشدار میدهد که با کم آبی و کمبود تامین آب مواجه شده است و توان تامین آب کافی را نخواهد داشت. همزمان درگیری های بین استانی بر سر منابع آب که به شکل فزاینده کاهش مییابد در جریان است.
نشریه «آسیا تایمز» در گزارشی با اشاره به جدی بودن کم آبی در ایران مینویسد: «مشهور است که مقامات هنگام مواجهه با مخالفت ها و نارضایتی های عمومی شدت و دامنه بحران های مختلفی که با آن مواجه هستند را کم اهمیت جلوه میدهند. اکنون اما مقام های ایرانی به شکلی غیرمعمول زنگ خطر را درباره بحران رو به گسترش کم آبی به صدا درآوردهاند؛ بحرانی که میتواند درگیری های گستردهای را برای دسترسی به این منبع حیاتی در ایران ایجاد کند.
به گفته رضا اردکانیان، وزیر نیرو، تابستان پیش رو خشک ترین تابستان در پنج دهه اخیر خواهد بود. او گفته که نگران افزایش تفاضا برای آب آشامیدنی است؛ چراکه دولت توانایی تامین بیوقفه آب در سطح کشور را ندارد.
ایران اکنون با شدیدترین خشکسالی در نیم قرن اخیر مواجه است؛ تغییرات اقلیمی باعث کاهش شدید بارندگی در ایران نسبت به سالهای گذشته شده است. مقام های ایرانی نتوانستهاند از تاثیرات منفی کم آبی بکاهند.
عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست، در تاریخ ۱۷ مه گفته بود که ایران به دلیل کمبود منابع آبی در حال نابودی است. کلانتری اشاره کرده بود که در راستای اجماع کشورها در نشست مرتبط با زمین در ریودوژانیرو در سال ۱۹۹۲ میلادی از کشورها خواسته شد تا تنها ۴۰ درصد از منابع آب تجدیدپذیر خود را مورد استفاده قرار دهند. این میزان اما در ایران سالهاست که بیش از ۱۰۰ درصد استفاده از ذخایر آبی بوده است. کلانتری همچنین گفته بود مقام های ایرانی باید نسبت به تصمیماتی که در چهار دهه اخیر گرفتهاند و به تخریب محیط زیست منجر شدهاند، نسبت به تاریخ پاسخگو باشند.
سازمان هواشناسی ایران تخمین زده که میزان بارندگی در استان های جنوبی ایران در سیستان و بلوچستان ۸۲ درصد کمتر از میانگین بارندگی در بلندمدت بوده است. این در حالی است که استان هرمزگان هم مرز با خلیج فارس و خلیج عمان ۸۶ درصد بارندگی کمتر در مقایسه با الگوی غالب بارندگی در آن منطقه را تجربه کرده است.
این نشریه مینویسد: «دولت ایران سرمایه گذاری زیادی را بر روی ساخت سدها در سراسر آن کشور انجام داده است. به گفته کارشناسان محیط زیست این موضوع نقشی منفی در تبخیر آب های تجدیدپذیر داشته و باعث تضعیف منابع آبی کشور شده است. استخراج بیرویه از سدها در دهههای گذشته باعث از بین رفتن ذخایر آبی بالغ بر ۱۳۰ میلیارد متر مکعب شده است و تراز آب های سفره های زیرزمینی ایران نیز در حال حاضر منفی است. این کاهش ذخایر آب همزمان با فشار شدید بر دولت برای تامین آب آشامیدنی مناطق کمتر توسعه یافته، روستاها و شهرهای دورافتاده است که خود باعث دشوار شدن دستیابی به هدف خودکفایی کشاورزی در این مناطق شده است.
در ایران بخش کشاورزی ۹۲ درصد از منابع آب های تجدیدپذیر ایران را مصرف میکند، اما این میزان بسیار بالاتر از میانگین جهانی؛ ۷۰ درصد است. به دلیل کاهش منابع آب، کشاورزان در حال رقابت با یکدیگر برای استفاده از تمام گزینه ها به منظور حفظ منابع آبی از جمله حفر چاه های غیرقانونی هستند و با نصب پمپ سالانه ۴.۷ میلیارد متر مکعب آب را به طور غیرقانونی برداشت میکنند که خود مانعی بر سر راه تحقق چشم انداز دولت است که قصد دارد برداشت از چاه های زیرزمینی به میزان ۱۱ میلیارد متر مکعب کاسته شود.
حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از آب ایران در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد در حالی که سیستم های آبیاری در آن کشور هنوز عمدتا سنتی و با بازدهی بسیار پایین هستند. نصب و اجرای سیستم های آبیاری با بازدهی بالا به ویژه در مزارع کوچکتر روند بسیار کندی داشته است. بنابراین، ایران نیاز به استفاده از منابع آب زیرزمینی عمیق داشته است که معمولا در مقیاس کوتاهمدت قابل تجدید نیستند.
کمبود آب و مشکلات آن تنها گریبانگیر بخش کشاورزی نیست، بلکه تامین آب آشامیدنی برای شهروندان را نیز شامل میشود. قاسم تقی زاده خامسی، معاون آب وزیر نیرو، سال گذشته در مصاحبهای اشاره کرد که نزدیک به ده میلیون ایرانی فاقد دسترسی پایدار به آب هستند.
وی خاطرنشان کرد که ۶۰۰۰ روستا در سراسر ایران وجود دارد که کاملا از امکانات کارآمد تامین آب کافی بیبهره هستند و تنها با استفاده از تانکرها میتوانند مقادیر محدودی را برای ساکنان تامین کنند. کلانتری نیز در مصاحبهای در سال ۲۰۱۸ گفته بود اگر سطح فعلی مصرف آب برای مصارف کشاورزی بدون تغییر باقی بماند، مناطق جنوبی و شرقی پرجمعیت ایران ظرف مدت کمتر از ۲۵ سال به طور کامل تخلیه میشوند.
او گفته بود اگر ما برای بحران آب راهحلی پیدا نکنیم حدود ۵۰ میلیون ایرانی از کشور مهاجرت میکنند و شاید اصلا سرزمین و موجودیتی به نام ایران تا آن زمان وجود نداشته باشد.
این نشریه در ادامه میافزاید: «با این وجود، متاسفانه حل بحران آب از اولویت های اصلی سیاستگذاران کشور نیست و حتی در کارزار انتخابات ریاست جمهوری اخیر نیز هیچ یک از نامزدها در مورد محیط زیست برنامه جامعی ارائه ندادهاند. هیچکس درباره محیط زیست صحبت نمیکند و این برای کشوری چون ایران کاملا ترسناک است. از سوی دیگر، احداث نیروگاه های تامین آب شیرین کن در ایران گرانقیمت است و مقرون به صرفه نخواهد بود. به گفته کارشناسان اساس مشکل در ایران آن است که بیش از حد از منابع آب شیرین در آن کشور استفاده میشود. در صورت ادامه روند فعلی باید منتظر درگیری های بیشتر بر سر آب در استان های اصفهان، چهارمحال و بختیاری و خورستان باشیم. کمبود بیشتر آب و مشکلات مرتبط با تخصیص ناعادلانه منابع آب میتوانند باعث ایجاد تنش های بیشتری شوند».
پینوشت: یادداشت حاضر توسط اندیشکده تدبیر آب ایران بازنشر شده است.