به گزارش گروه خبر جامعه اندیشکده‌ها؛ نشست رونمایی از «طرح بازمعماری تجارت انرژی کشور» چهارشنبه ۲۵ آبان توسط گروه انرژی اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر برگزار شد.
این نشست با حضور دکتر اقبال شاکری، دکتر مالک شریعتی، دکتر ابوذر گوهری مقدم، دکتر مجید شاکری، کارشناسان و اصحاب رسانه در دانشگاه صنعتی امیرکبیر برگزار شد.
درگزارشی که این اندیشکده در اختیار جامعه اندیشکده ها قرار داده، آمده است:
در ابتدا علیرضا صفری، مسئول اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر، ضمن خیر مقدم به مدعوین و حضار در خصوص طرح بازمعماری انرژی اظهار داشتند که این طرح پشتوانه پژوهشی بسیاری داشته و قدمت آن به تاسیس گروه انرژی اندیشکده در سال ۱۳۹۴ باز میگردد. اینک عصاره و خروجی عمده پژوهشهای گروه به طرح فعلی رسیده است که سرفصل های پژوهش های مذکور به عنوان نمونه شامل راهبرد آمریکا در حوزه گاز، مقایسه صادرات گاز به روش خط لوله و ال.ان.جی، تحریم نفت و… بوده است. این پژوهش ها گروه را به این نتیجه رساند که باید در سیاست تجارت انرژی بازنگری صورت گرفته و روشهای مرسوم نمیتواند نتیجه مطلوب را برای کشور حاصل نماید. یک نکته کلی در مورد این طرح این است که طرح توانسته از سطح سیاستگذاری به طرح سیاسی خود را ارتقا بدهد و در سطح کلان سیاسی اظهار نظر کند. اهمیت این طرح از این جهت است که اگر پیگیری و اجرا شود، میتواند زمین بازی را تغییر دهد و نظم جدید اقتصاد سیاسی را رقم بزند.
در ادامه دکتر حبیب الله ظفریان، مسئول سابقه اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر و مدیر طرح بیان داشتند وجود منابع عظیم نفت و گاز در ایران اثرات جدی بر اقتصاد سیاسی کشور داشته است. به طور خاص، صادرات نفت خام از پیش از انقلاب، همواره نقش جدی در سیاست خارجی کشور از یک سو و تامین بودجه دولت از سوی دیگر داشته است. با این وجود تشدید تحریمها در دهه ۹۰ ایده کلی حاکم بر فضای ذهنی مسئولین کشور ناظر به کسب امنیت و درآمد پایدار حاصل از صادرات نفت خام را با چالش مواجه کرد. از طرف دیگر، اقتصاد بینالملل شاهد تغییرات جدی به ویژه با ظهور چین به عنوان یک ابرقدرت اقتصادی بوده است که نقش و جایگاه سنتی ایران به عنوان یک تامین کننده نفت در اقتصاد بینالملل را تحت تاثیر قرار داده است. بنابراین، ایران میبایست در یک طرح کلان سیاسی که مبتنی بر تحولات بینالملل و مزیتهای خود از جمله انرژی است، کشور را در نظم جدید اقتصاد بینالملل جانمایی کند. به منظور بازمعماری تجارت انرژی کشور، لازم است یک چارچوب تحلیلی برای مقایسه انواع حامل‌های انرژی به کار گرفته شود. در این گزارش ارزیابی و مقایسه صادرات نفت خام، صادرات گاز طبیعی و صادرات فرآورده‌های نفتی و محصولات پتروشیمی از منظر تحریم ناپذیری، آورده سیاسی (ایجاد قدرت در روابط خارجی) و آورده اقتصادی (ارزش افزوده) پرداخته شده است. بر اساس این چارچوب تحلیلی بازمعماری تجارت انرژی باید مبتنی بر تجارت حداکثری گاز و افزایش داخلی‌سازی مصرف نفت به منظور کسب ارزش افزوده بیشتر باشد.
دکتر گوهری مقدم، معاون سیاسی و بینالملل مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، ضمن دعوت از دانشجویان و پژوهشگران برای مطالعه و پیگیری چنین طرحهایی بیان داشتند انرژی میتواند نقش پررنگ و موثری در روابط بینالملل بگذارد. کشورها به طور سنتی به جنگ با سایر کشورها روی میآورند تا به منبعی خاص دست یابند اما در دوران جدید به علت هزینههای بسیار سنگین جنگ، به سمت سایر ابزارهای قدرت در جهت تامین منافع ملی مانند تحریم حرکت میکنند. از نظر تاریخی تحریم نفتی اعراب در برابر مصرف‌کننده‌های اروپایی و آمریکایی به عنوان ابزاری برای تغییر رفتار طرف مقابل صورت گرفت. جدیدترین نمونه بهرهگیری از انرژی به عنوان یک ابزار سیاسی، کاهش دو میلیون بشکهای عرضه نفت توسط اوپک است. بنابراین انرژی به عنوان یک سلاح برنده استفاده میشود. این اخلالهای عامدانه ثبات و امنیت انرژی را بیش از قبل مهم کرده و بحث امنیت صادرکنندگان و مصرف‌کنندگان را تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان نمونه در اسناد امنیت ملی ایالات متحده و سایر کشورها تامین انرژی پایدار همیشه مورد تاکید قرار گرفته است و آمریکاییها از تامین انرژی از منطقه غرب آسیا و خاورمیانه و استمرار آن به عنوان یک هدف راهبردی نام بردهاند. انرژی در یک جمله به سلاح و ابزار راهبردی تبدیل شده است. بنابراین نگاه صرف تجاری به صادرات و واردات انرژی تغییر کرده و به روابط راهبردی تبدیل شده است.
دکتر مجید شاکری، کارشناس مسائل اقتصاد بین الملل، از نظر اقتصاد بین الملل بر نحوه تسویه ارز حاصل از صادرات انرژی تاکید ویژه داشته و ذکر کردند این امر نباید به گونه‌ای باشد که ما به یک کشور خاص جهت تسویه مبادلات تجاری بین الملل وابسته گردیم.
در ادامه بیان داشتند بعد از اینکه غرب تحریمهای گستردهای را علیه روسیه اعمال کرد، بانک مرکزی روسیه برای تقویت روبل نرخ بهره را بالا برد، اما این فقط به معنای کم و زیاد کردن نرخ بهره صرف نیست.
اگر مردم به برنامههای آتی اعتماد نداشته باشند، اگر ساختار برنامههای خارجی شما سالم نمانده باشد نرخ بهره کار نمی‌کند. یعنی جابجایی انتظارات تورمی از لنگر نرخ ارز به لنگر نرخ بهره نیازمند شرایطی است که مهمترین آن امکان سیاستگذاری ارزی است. سیاستگذاری ارزی و پولی به هم وابسته هستند. ما نمیتوانیم سیاستگذاری ارزی کنیم مگر اینکه ساختار رسمی پرداخت خارجی را احیا کنیم. در پایان ایشان تاکید کردند ما به خاطر تحریم نقش خودمان در جهان را از دست ندادیم بلکه به خاطر از دست دادن نقشمان در جهان، تحریم شدیم. نمونه آن کشور روسیه که با تمام قدرت میخواهند آن را تحریم کنند اما ناچارند در حوزه انرژی معافیتهایی را در نظر بگیرند.
دکتر مالک شریعتی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی بیان داشتند که رویکرد دولت سیزدهم نسبت به گذشته تغییر کرده است و رویکرد تک بعدی ارتباط با غرب به تنهایی منتفی شده و رویکردهای چندجانبهای اتخاذ شده است. در خصوص دیپلماسی انرژی و کشورهای منطقه تمرکز بر گاز و فرآوردهها صورت گرفته است. احیای رابطه ما با ترکمنستان اتفاق مهمی است چرا که بخشی از ارتباط با روسیه از طریق ترکمنستان اتفاق میافتد. علاوه بر افزایش درآمد فرآوردهها بخشی از تمرکز ما بر روی پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاههای فرامنطقه‌ای است که نمونه آن ونزوئلا میباشد. موضوع ناترازی انرژی مسئلهی مهمی میباشد. اگر چه ممکن است امسال و سال آینده به نحوی از این ناترازی عبور کنیم اما چه تضمینی است که مثلا در سال ۱۴۰۵ برداشت از میادین پارس جنوبی با افت فشار روبهرو نشود و با بحران مواجه شویم. در سمت مصرف نیز توجه زیادی نشده است. سرمایه‌گذاری در سمت مصرف هم زودبازدهتر و هم راحتتر است. ایشان همچنین ذکر کردند که امروزه بین کارشناسان همگرایی خوبی ایجاد شده است که واردات انرژی لزوما امر مزمومی نیست چراکه می‌توان متقابلا صادرات انجام داد و از عواید و فواید این کار بهره‌مند شد. ایشان همچنین بیان داشتند که پیشبرد این طرح را از طریق مجلس شورای اسلامی پیگیری می‌نمایند.
در پایان نیز دکتر اقبال شاکری، نماینده مجلس شورای اسلامی، عضو هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر و رئیس هیئت امنای اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر ضمن تقدیر از مدعوین و حضار، طرح بازمعماری تجارت انرژی با محوریت گاز را قابل تقدیر بیان کرده و بر تدوین چنین سندهایی در راستای پیشبرد کشور تاکید داشت. سپس این طرح توسط مدعوین و تدوین کنندگان رونمایی شد.
