وبینار نهادسازی و شبکه سازی در دستگاه های اجرایی برگزار شد
پژوهشکده مطالعات فناوری در چهارمین کارگاه اندیشه ورزی و سیاست سازی، به بازخوانی پروژه مهارت آموزی سربازان از منظر شبکه سازی در دستگاه های اجرایی پرداخت.
به گزارش گروه خبر جامعه اندیشکده ها؛ وبینار آموزشی «نهادسازی و شبکه سازی در دستگاه های اجرایی» بر مبنای «طرح مهارت آموزی سربازان نیروی مسلح» ۲۱ آبان با ارائه محمد خادمی و همکاری مشترک جامعه اندیشکده ها و پژوهشکده مطالعات فناوری برگزار شد.
محمد خادمی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری، ابعاد پروژه «مهارت آموزی سربازان نیروی مسلح» را گسترده خواند و هدف این کارگاه را تمرکز بر بُعد نهادسازی و شبکه سازی این طرح دانست.
طرح مهارت آموزی سربازان؛ جرقه های آغازین
محمد خادمی، با معرفی پژوهشکده مطالعات فناوری آغاز کرد و گروه های پژوهشی این مجموعه را شامل «سیاست نوآوری و آینده نگاری»، «اقتصاد دانش بنیان»، «جامعه و پیشرفت»، «مطالعات بین الملل علم و فناوری» و «اندیشکده صنعت ماشین سازی» برشمرد؛ که طرح مهارت آموزی سربازان نیروی مسلح، ذیل گروه پژوهشی جامعه و پیشرفت تعریف شده است.
سال ۹۵ پیشنهاد اولیه این طرح ذیل گروه پژوهشی مذکور تهیه شد. این پیشنهاد حاصل مجموعه فعالیت هایی بود که در این گروه انجام شده بود و آغازگر آن «آسیب شناسی فرآیند تاسیس رشته های جدید دانشگاهی در ایران» در سال ۹۳ بود. در راستای استمرار این پژوهش، «گروه آموزش عالی، اقتصاد و اشتغال در وزارت عتف» در سال ۹۵ آغاز به کار کرد و «نظام مسائل» بازار کار و اشتغال کشور را بررسی و شناسایی کرد. «ضعف در نظام اطلاعات بازار کار» و «قدان نظام صلاحیت حرفه ای» و «ضعف در آموزش های مهارتی» از عمده این مسائل بودند. از خروجی های بررسی «ضعف در آموزش های مهارتی»، می‌توان به «طرح مهارت آموزی سربازان» اشاره کرد و هدف‌گیری از ابتدا ارائه راه حلی بود که بتواند همزمان چند مسئله را پوشش دهد.
بنابراین طرح جامع مهارت آموزی سربازان نیروی مسلح را می‌توان ذیل مطالعه پژوهشکده مطالعات فناوری درباره وضعیت اشتغال دانست.
کلید خوردن پروژه مهارت آموزی سربازان
«ایجاد قرارگاه مرکزی مهارت آموزی کارکنان وظیفه ذیل ستاد کل نیروهای مسلح» و «تشکیل اتاق فکر و اقدام سرباز ماهر در پژوهشکده مطالعات فناوری» در سال ۹۶ را می‌توان از نخستین گام های عملی آغاز پروژه قلمداد کرد. خادمی در اینجا دو پرسش اساسی را مطرح و پاسخگویی کرد:
- چگونه ارتباط با ستاد کل برقرار شد؟
- چگونه گرایش به سمت طرح و پذیرش آن اتفاق افتاد؟
درخصوص پرسش نخست، «شناسایی رابط مورد وثوق هر دو طرف» که در این طرح «رابط سیاست» شناخته می‌شود، با سه ویژگی، در این زمینه راهگشا بود: ۱.اقناع سازی ۲.همراه سازی ۳.پخته کردن طرح و نزدیک سازی به فضای اجرا.
برای پیشبرد این سه هدف، لازم بود که رابط سیاست، «دونقشی» باشد؛ یعنی همزمان دارای بعد پژوهشی و بعد اجرایی باشد.
و درباره پرسش دوم، خادمی معتقد بود که گره زدن طرح به ماموریت، مسئله یا نیاز یک دستگاه، می‌تواند برگ برنده‌ای جهت ایجاد گرایش و پذیرش نسبت به طرح های پیشنهادی باشد. با توجه به ازدیاد دستگاه های دخیل در این طرح، خادمی معتقد بود که چالش بیکاری، به عنوان معضل بسیاری از آنها قابل طرح و پیگیری جهت همراه سازی آنها با طرح مهارت آموزی سربازان بود.
اهداف طرح مهارت آموزی سربازان
این طرح با سه هدف «جذابیت»، «نشاط» و «مهارت افزایی»، منجر به ساخت کلیدواژه «جنم» شد؛ که هدف غایی آن تقویت امنیت و پیشگیری از ناامنی های احتمالی ناشی از مسائل بیکاری بود.
به طور کلی اهداف این طرح را می‌توان اینطور برشمرد:
- ارتقاء جذابیت و نشاط در خدمت وظیفه عمومی؛
- مهارت آموزی کارکنان وظیفه در دوران قبل، حین و پس از خدمت؛
- پوشش ۱۰۰ درصدی سربازان؛
- آموزش مهارت های عمومی، پایه و تخصصی به سربازان؛ و
- کمک به توسعه قابلیت های اشتغال پذیری جوانان در بازار کار.
اسناد راهبردی طرح مهارت آموزی سربازان
به گفته خادمی، در پروسه طراحی و اجرای این طرح، ۸ سند راهبردی برای آن تنظیم شده است:
- سند راهبردی طرح جامع مهارت آموزی کارکنان وظیفه؛
- مبانی و جایگاه حقوقی سرباز ماهر؛
- قرارگاه مرکزی مهارت آموزی کارنان وظیفه نیروهای مسلح در یک نگاه؛
- طرح مهارت آموزی کارکنان وظیفه چیست؛
- مطالعات تطبیقی و احصاء مهارت های طرح جامع مهارت آموزی؛
- سند نقشه راه طرح؛
- شیوه نامه اجرایی طرح؛
- دوازده گام و سیر مهارت آموزی کارکنان وظیفه نیروهای مسلح.
آشنایی با ساختار و ارکان طرح مهارت آموزی سربازان
خادمی با بیان اینکه در این طرح، قرار نبود چرخ دوباره ای اختراع شود و پژوهشکده مطالعات فناوری به مثابه پلتفروم عمل می‌کرد؛ هدف این طرح را استفاده و بکارگیری ظرفیت دستگاه ها و نیروهای موجود جهت تحقق اهداف مشترک بود، تعریف کرد. و به تعامل ۳۶ دستگاه در این پروژه اشاره کرد؛ که نحوه تعامل و همکاری آنها، در ساختار زیر ممکن و میسر شده است:
- شورای عالی سیاستگذاری
با دستورکار سیاستگذاری و نظارت عالیه و ریاست سردار ؟ باقری؛
- قرارگاه مرکزی مهارت آموزی کارکنان وظیفه
با دستورکارهای همگرایی و هماهنگی، پشتیبانی اجرا و برنامه ریزی کلان و ریاست سردار پاسدار ؟ فرحی؛
- کمیسیون دائمی مهارت آموزی
با دستورکارهای هماهنگی کلان، پیگیری اجرا و پیشرفت و نظرات عالیه و حضور و مشارکت نماینده های نیروها و دستگاه ها؛
- اتاق فکر و اقدام سرباز ماهر
با دستورکارهای معماری تولید محتوا، نظارت کیفی و پایش و بهبود کیفیت و هدایت پژوهشکده مطالعات فناوری؛
- قرارگاه مهارت آموزی استانی
با دستورکارهای اجرای برنامه های استانی، تسهیلگری و هماهنگی اجرا و پیگیری اجرا.
از ۳۶ دستگاه همکار، با ۲۷ دستگاه یا نهاد امضای تفاهم نامه انجام شده، ۲ دستگاه در مرحله تدوین پیش نویس تفاهم نامه و ۶ دستگاه در حال مذاکره برای پیوستن به این طرح هستند.
خروجی های طرح مهارت آموزی سربازان
تحقق ماموریت های این طرح در پنج محور اتفاق افتاده است:
- تفاهم نامه ها؛ عقد تفاهم نامه میان دستگاه ها و نیرهای مسلح (با تعریف ۲۶ میز تفاهم که شرح آن در قسمت قبل آمد) که امضای آن هدف نبود، بلکه ابزاری برای تحقق برنامه های مهارت آموزی و اشتغال سربازان میان دو طرف تفاهم نامه تلقی می‌شود. خادمی در معرفی نمونه موفق تفاهم نامه به تفاهم نامه میان معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری و نیروهای مسلح اشاره کرد؛
- کمیته های مطالعاتی تولید محتوا؛
- سامانه ها؛ سامانه سپاری با هدف تجمیع سامانه های اشتغال پذیری، بخشی از بار شبکه سازی را بر عهده دارد. ارجاع خادمی در اینجا به «سامانه سرباز ماهر»، «ماهرسان» و سایر سامانه های این حوزه بود؛
- قرارگاه های استانی؛ با هدف پیگیری برنامه های تهران در هر استان به صورت جداگانه، برنامه های غیرمتمرکز استانی تعریف و دنبال می‌شود؛
- همایش ها و نشست ها.
فرآیند پیاده سازی طرح مهارت آموزی سربازان
طرح مهارت آموزی سربازان نیروهای مسلح در پنج گام، پنج هدف عمده را دنبال می‌کند:
- پیش از خدمت و ایجاد جذابیت؛
- بدو خدمت و ایجاد نشاط در سربازی؛
- حین خدمت و مهارت آموزی؛
- اوقات فراغت و بکارگیری موثر مهارت؛ و
- پس از خدمت و اشتغال.
این پنج گام، این چنین با برنامه زمانی طرح منطبق شده است:
- رویش طرح در سال ۹۷
- پرورش در سال ۹۸
- خیزش در سال ۹۹
- گسترش مربوط به سال ۱۴۰۰
- پوشش مربوط به سال ۱۴۰۱
فازهای اجرایی و عملیاتی طرح مهارت آموزی سربازان
محمد خادمی، درباره عملیاتی سازی طرح مهارت آموزی سربازان چهار فاز این طرح را تشریح کرد. فاز صفر با عنوان «تفاهم» شامل ۷ گام است:
- شناسایی دستگاه های با ماموریت های مشترک درخصوص موضوع طرح؛
- بررسی ظرفیت های قانونی و احصا ماموریت های مشخص و مرتبط دستگاه ها؛
- شناسایی و برقراری ارتباط با رابط سیاست و احصا و تعریف منافع مشترک؛
- برقراری ارتباط و طرح مسئله با مدیران میانی دستگاه ها؛
- برگزاری جلسه مشترک میان نمایندگان قرارگاه و نمایندگان دستگاه جهت اجماع سازی و اقناع سازی؛
- تهیه و تدوین پیش نویس تفاهم نامه؛ و
- امضا تفاهم نامه همکاری توسط بالاترین مقامات.
فاز یک با عنوان کلی «برنامه ریزی» به قواعد عمومی تنظیم و پیگیری تفاهم نامه ها اختصاص داشت؛ با ویژگی هایی عمومی نظیر:
- تعیین اهداف مشخص؛
- مشخص بودن تعهدات طرفین؛
- الحاق برنامه اجرایی به تفاهم نامه؛
- تعریف کمیته مشترک تفاهم نامه؛ و
- معرفی نمایندگان طرفین.
فاز دو به «اجرا»ی طرح اختصاص داشت و خادمی به دستگاه هایی پرداخت که به امضای تفاهم رسیده اند.
در فاز سه، «پایش و کنترل» طرح از طریق چهار دستور کار دنبال می‌شود:
- ارزیابی سه ماهه میزهای تفاهم
هر میز تفاهم به مثابه یک برنامه، از نظر روند و کیفیت کار هر سه ماه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- کمیسیون دائمی ماهانه
شامل معاونت های ستاد کل، نمایندگان نیروها، نمایندگان دستگاه ها و مسئولین میزها.
- نشست های مشترک ملی
شامل دو نشست در سال که هر نشست از چهار بخش تشکیل می‌شود: «پنل آغازین»، «۳۱ میز استانی»، «پنل آغازین دستگاه ها» و «شورای عالی سیاستگذاری».
ویژگی منحصر به فرد شورای عالی سیاستگذاری به بیان خادمی، خروجی محور بودن این شورا بود و اتمام هر شورا با دستورکارهای مشخص است؛ که این شورا را نسبت به سایر شوراهای در این سطح متمایز و برجسته می‌کند.
- سفرهای استانی
شامل سه سفر در سال.
فاز چهار نیز به «اقدام بهبود» مربوط بود.
پرسش و پاسخ
وبینار «نهادسازی و شبکه سازی در دستگاه های اجرایی» پس از سه ساعت به پاسخ محمد خادمی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی به پرسش های حاضرین به پایان رسید:
- درباره اجتماعی سازی این طرح در جامعه پرسیده شد. خادمی برای این منظور به ساختارهایی که در این طرح جهت اجتماعی سازی پیش بینی شده است، اشاره کرد؛ از جمله همایش ملی مهارت آموزی کارکنان وظیفه، ایجاد روابط عمومی برای طرح، توجه به رسانه ها، ارتباط با خانواده ها و سامانه سرباز ماهر.
- همچنین اثربخشی طرح و ارزیابی تاثیر اجتماعی آن نیز مورد سوال واقع شد. خادمی با بیان اینکه این کارگاه وارد نتایج و اثرات طرح نشده و تنها به شبکه سازی طرح اختصاص داشت؛ از شناسایی و پیگیری سربازانی که وارد طرح شده‌اند، گفت.
- انطباق ترجیحات و علایق سربازان با مهارت های آموزشی در این طرح نیز سوال دیگری بود که خادمی به آن پاسخ گفت. طرح مهارت آموزی سربازان دارای کمیته مشاغل و فعالیت هاست که به رصد اشتغال حال و آینده سربازان این طرح می‌پردازد.
- خادمی درباره چگونگی جست و جو و معرفی «رابط سیاست» در این طرح نیز توضیح داد که این افراد به صورت اتفاقی انتخاب نمی‌شدند. بلکه شناسایی و معرفی رابط هر دستگاه با نیروهای مسلح، حاصل و نتیجه مطالعه و جست و جوی نظام مند در این زمینه بوده است.
- سوال آخر به چگونگی کشف نیارهای واقعی و تمییز آنها از نیازهای کاذب یا ساختگی بود. به عبارت دیگر درباره فرآیند کشف نیازهای واقعی پرسش شد. خادمی از پشتوانه مطالعاتی پنج ساله این طرح که در وزارت علوم به انجام رسیده بود گفت و تلاشی که برای خلق ارزش از پیوند مسائل با راه حل های پیشنهادی صورت گرفته بود.
این وبینار با ارائه گواهینامه به شرکت کنندگان همراه بود. گفتنی است وبینار آموزشی «نهادسازی و شبکه سازی در دستگاه های اجرایی» بر مبنای «طرح مهارت آموزی سربازان نیروی مسلح» مربوط به «دوره آشنایی با متدولوژی ها و موضوعات در اندیشکده ها» است که توسط مدرسه اندیشه ورزی و سیاست سازیِ جامعه اندیشکده ها برگزار می‌شود. مدرسه اندیشه ورزی و سیاست سازی طی این دوره به آموزش فرآیندها و روش های انجام پروژه های اندیشکده ای از پژوهش تا قانونگذاری می‌پردازد. مخاطبان این دوره شامل دو دسته هستند:
- پژوهشگران علاقمندی که به تازگی وارد فضای اندیشکده ها شده‌اند و به دنبال استفاده از تجارب سایر پژوهشگران این حوزه و آشنایی با روش های جدید انجام فعالیت های اندیشکده‌ای، مسئله یابی پژوهش ها، رسانه‌ای کردن و پیگیری پژوهش ها تا اجرا و تاثیرگذاری در سیاست گذاری و قانون گذاری کشور، هستند؛
- دانشجویان و فارغ التحصیلان دانشگاهی که علاقمند ورود به اندیشکده های کشور و انجام پژوهش های اندیشکده‌ای و آشنایی با فرآیندهای انجام و به سرانجام رساندن پژوهش های اندیشکده‌ای هستند.
مدرسه اندیشه ورزی و سیاست سازی به علاقمندانی که در ۷۰ درصد کارگاه ها دوره شرکت کنند، «گواهینامه دوره آشنایی با متدولوژی ها و موضوعات فعالیت در اندیشکده ها» اعطا می‌کند.
گزارش نخستین کارگاه اندیشه ورزی و سیاست سازی را که به «اصلاح قانون چک/اندیشکده محنّا» اختصاص داشت، از اینجا؛ گزارش کارگاه دوم را که به موضوع «تجربه شفافیت در شهرداری تهران/اندیشکده شفافیت برای ایران» پرداخته است، از اینجا؛ گزارش سومین کارگاه را با موضوع «نقش فعالیت های ترویجی در سیاست گذاری؛ بررسی پروژه مالیات بر عایدی املاک/اندیشکده اقتصاد مقاومتی» را از اینجا بخوانید.
