سامانه خدمات خودکاربر (هوشمند) ایداد

سیستمی کردن و هوشمندسازی خدمات حقوقی، را می توان ایده یا مجموعه ایده هایی دانست که اعضای تیم ایداد را متمایل کرد تا یک شرکت نوآور و خلاق به نام پیشگامان نوین افزار ثریا در حوزه فناوری حقوقی (Legal Technology) تاسیس کرده و در یک فرایند تحقیق و توسعه بومی، اولین محصول خود را با عنوان سامانه خودکاربر ایداد (edad.ir) در اسفند ۱۳۹۹ عرضه کنند. محصول مذکور تلاش دارد با محوریت ارائه خودکاربر (هوشمند) خدمات حقوقی از جمله تنظیم شکوائیه، ارائه مشاوره و… علاوه بر کاهش خطای انسانی، قیمت تمام شده این خدمات را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

ضرورت و اهداف پژوهش

مشکلات حقوقی و قضایی در کشور از جمله مشکلاتی است که اغلب اشخاص جامعه با آن ها مواجه هستند؛ با این حال بسیاری از اشخاص، دسترسی بهینه به خدمات حقوقی ندارند. عدم دسترسی سریع و آسان به خدمات، پایین‌بودن اعتمادپذیری و قابلیت اتکای خدمات و گران‌بودن خدمات مهم ترین مشکلاتی هستند که در این زمینه وجود دارد. شرکت پیشگامان نوین افزار ثریا در راستای رفع بخشی از این نقایص در حوزه مشاوره حقوقی، اقدام به ایجاد سامانه‌ای کرد که اولا به‌صورت ۲۴ ساعته در دسترس و پاسخگو بوده و به سرعت (حداکثر ظرف ۵ دقیقه) خدمات را ارائه کند؛ ثانیا خدمات آن به دلیل بهره برداری از خبرگان معتمد در تولید محتواها و الگوریتم های سامانه، قابل اعتماد و اتکا باشد و ثالثا به دلیل خودکاربر بودن سامانه (حذف عامل انسانی و ارائه خدمات از طریق تعریف درختواره ها و الگوریتم های محتوایی) قیمت را تا حد بسیار زیادی تقلیل دهد. لذا این سامانه، با عنوان ایداد، به منظور ایجاد و توسعه بسترهای ارائه خدمات غیرحضوری و هوشمند در نهادها و دستگاه های مورد مراجعه عموم مردم، کمک به استقرار عدالت قضایی و حقوقی از طریق سیستمی سازی فرایندهای حقوقی و قضایی و پوشش حداکثری نیازهای حقوقی و قضایی کشور به صورت خودکاربر طراحی شده است. پژوهش حاضر ضمن بررسی کارکردها و قابلیت های سامانه ایداد و محصولات مشابه داخلی و خارجی به ارائه چشم انداز رشد و برنامه توسعه محصول ایداد پرداخته است.

کارکردها و قابلیت های سامانه ایداد

خدمات (کارکردهای) فعال در سامانه ایداد را می توان در دو دسته کلی “تنظیم اسناد خودکاربر حقوقی و قضایی” و “ارائه مشاوره خودکاربر حقوقی و قضایی” بیان داشت:

کارکرد اسناد خودکاربر (هوشمند)

در این کارکرد، کاربر پس از ورود به سامانه و انتخاب موضوع مورد نظر خود، وارد تعامل با سامانه و پاسخ به سوالات سامانه از طریق انتخاب گزینه های سوالات سامانه یا ورود اطلاعات مورد نیاز می شود و سامانه چنانچه بر اساس الگوریتم های از پیش تعریف شده، کاربر را در شرایطی بیابد که امکان ارائه سند به وی وجود دارد، فایل سندی را که کاربر نیاز دارد تولید کرده و در اختیار وی قرار می دهد و در غیر این صورت به وی دلیل عدم ارائه سند را به لحاظ حقوقی اعلام می کند. شایان ذکر است، این کارکرد در برخی مراجع قضایی، مورد بهره‌ برداری قرار گرفته و صدها خدمت به مراجعین آن ها ارائه شده است.

کارکرد مشاوره خودکاربر (هوشمند)

در این کارکرد پس از ورود در سامانه و انتخاب موضوع مشاوره، کاربر وارد تعامل با سامانه خواهد شد؛ به گونه ای که سامانه سوالاتی را از وی خواهد پرسید و کاربر از طریق انتخاب گزینه ها به این سوالات پاسخ خواهد داد و در نهایت سامانه بر اساس پاسخ ها و انتخاب های کاربر، مشاوره ای را متناسب با موقعیت و وضعیت حقوقی کاربر ارائه خواهد کرد.

لازم به ذکر است، در حال حاضر این نوع خدمات محدود به برخی عناوین حقوقی و برخی مراحل فرایند یک پرونده قضایی است اما می‌توان این خدمات را توسعه داده و این کارکرد سامانه ایداد را به ‌عنوان یک وکیل همراه تلقی و عموم مردم را در مراحل مختلف دریافت خدمت در نهادهای مختلف خدمات رسان، راهنمایی کرد تا عموم مراجعان به نهادهای مذکور (خصوص اقشار ضعیف و متوسط) بتوانند در هر مرحله‌ای از فرایند دریافت خدمت، با حقوق و تکالیف خود آشنا شده و اقدامات صحیحی را صورت دهند.

کارکرد مشاوره کارشناسی (انسانی)

سامانه ایداد علاوه بر خدمات خودکاربر (هوشمند)، امکان فنی ارائه خدمات توسط یک کارشناس حقوقی را نیز تعبیه کرده است که در آن، پس از ثبت درخواست کاربر، درخواست برای تعدادی از کارشناسان که در حوزه موضوعی انتخابی تخصص دارند ارسال می شود و کارشناسان پس از رویت درخواست و جزئیات آن، در صورت تمایل، اعلام قیمت کرده و کاربر پس از رویت پیشنهادهای کارشناسان مختلف، یکی از کارشناسان را بر اساس سوابق وی و قیمت ارائه شده توسط وی انتخاب کرده و طی یک فرایند اتوماتیک، خدمت مورد نیاز خود را دریافت خواهد نمود. شایان ذکر است، تیم ایداد به دلیل تمرکز بر خدمات خودکاربر (هوشمند) و اولویت دادن به این نوع خدمات به دلایل پیش گفته در بخش ضرورت و اهداف پژوهش، به غیر از یک بازه محدود، این قابلیت (ارائه خدمت توسط کارشناس) را فعال نکرده و در حال حاضر نیز فعال نیست.

سایر کارکردها

بر اساس قابلیت های فوق الذکر می توان کاربردهای دیگری را برای سامانه ایداد در نظر گرفت؛ برخی از این کاربردها عبارت اند از:

• طراحی دفاتر خدمات مجازی در حوزه های مختلف (مانند دفاتر مجازی خدمات قضایی و سایر دفاتر خدمات مجازی خدمات رسان)
• طراحی دستیارهای هوشمند جهت ارتقای سرعت و دقت خدمات در زمینه های مختلف از جمله دستیار هوشمند قضایی
• طراحی اتوماسیون های محتوامحور و فرایندمحور در حوزه های مختلف جهت ثبت و طبقه بندی درخواست های خدمت مردم

محصولات مشابه داخلی و خارجی

بر اساس جستجوها و بررسی های به عمل آمده، پس از تولید سامانه ایداد، تنها یک محصول مشابه داخلی و با کارکرد تنظیم خودکاربر اسناد قضایی (شکوائیه، دادخواست و …)، با نام دادیاب به صورت محدود و آزمایشی عرضه شده است. همچنین محصول دیگری با نام لامینگو صرفا در حوزه تنظیم خودکاربر قراردادها، شناسایی شده که موضوع آن (قرارداد) با موضوعات سامانه ایداد متفاوت است. در نتیجه، محصول داخلی که در حال حاضر اغلب خدمات هوشمند سامانه ایداد را ارائه کند، شناسایی نشده است؛ بر همین اساس نیز، می توان حوزه خدمات هوشمند حقوقی را حوزه ای کاملا نو در کشور دانست که ظرفیت ورود بسیاری از فعالان حوزه خدمات حقوقی و قضایی را دارد. در خصوص محصولات خارجی در حوزه خدمات هوشمند حقوقی، باید گفت سامانه های متعددی در کشورهای مختلف وجود دارد که سامانه های https://www.rocketlawyer.com/ و https://www.legalzoom.com/ با کارکردهای مشابه ایداد، از جمله آن ها هستند. دو سامانه مذکور از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد راه اندازی شده و ارائه خدمت کرده اند و این خود نشان از آن دارد که این عرصه، عرصه جدیدی در خدمات حقوقی محسوب می شود.

چشم انداز رشد و برنامه توسعه ایداد

طراحان و توسعه دهندگان سامانه ایداد در نظر دارند تا در آینده ای نزدیک آن را به سامانه برتر ارائه خدمات آنلاین و هوشمند حقوقی و قضایی در کشور تبدیل کنند و همچنین در راستای جامعیت خدمات، موضوعات تحت پوشش را به همه موضوعات پرتکرار حقوقی و قضایی کشور توسعه داده تا اغلب اشخاص دارای یک مساله یا مشکل حقوقی بتوانند از این سامانه استفاده کنند. البته توسعه های مذکور مانع از بهره برداری از ایداد در سایر حوزه ها نبوده و تیم ایداد سفارشی سازی محصول خود را نیز مد نظر دارد چنان که در حال حاضر نیز در مواردی نسخه های سفارشی از سامانه ایداد را ارائه کرده است.

جمع بندی

مشکلات حقوقی و قضایی در کشور از جمله مشکلاتی است که بسیاری از اشخاص جامعه با آن ها مواجه هستند؛ با این حال بسیاری از خدمات حقوقی و قضایی به صورت بهینه به اشخاص ارائه نمی شود. از جمله مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد عدم دسترسی سریع به خدمات، قیمت بالای خدمات و غیر قابل اتکا بودن خدمات است. به منظور رفع چالش های بیان شده و همچنین توسعه ارائه خدمات خودکاربر و هوشمند و توسعه خدمات مجازی حقوقی و قضایی، سامانه ایداد طراحی شده و توسعه یافته است. این سامانه دارای کارکردها و قابلیت هایی همچون تولید خودکار (خودکاربر) اسناد و ارائه خودکار مشاوره بوده و توسعه دهندگان این سامانه در نظر دارند تا در آینده ای نزدیک آن را به سامانه برتر ارائه خدمات برخط، خودکاربر و هوشمند حقوقی و قضایی در کشور تبدیل کنند.

این سامانه در شرکت خلاق پیشگامان نوین افزار ثریا طی سال های ۱۳۹۸ تا کنون طراحی شده و توسعه یافته ‌است.