تعریف
سیاست پژوهی مطالعه و پژوهش درباره یک مسئله یا مشکل اجتماعی یا اقتصادی مشخص و یا تحلیل علل و پیامدهای آن است و با هدف ارائه توصیه های معقول و عملیاتی برای تأثیرگذاری بر سیاست گذاران برای انتخاب اقدام های سیاستی برای حل مسئله است.
سیاست پژوهی نوع خاصی از تحقیق درباره مسائل و مشکلات بنیادین جامعه است که توصیه های مفید به همراه اقدامات عملی ممکن برای حل آن ها را در اختیار سیاست گذاران، تصمیم گیران و انجمن های مختلف قرار می دهد. به بیان دیگر سیاست پژوهی با یک مسئله اجتماعی مثل فقـر، تورم یا بحران و اختلال در کارکرد یک سازمان یا سیستم آغاز می شود و طی فرآیندی تحلیلی کامل می شود؛ از طریق این فرآیند، اقدامات سیاستی جایگزین برای کاهش مشکل در اختیار سیاست گذاران قرار می گیـرد.
لرنر و لاسول این گونه سیاست پژوهی را تعریف کرده اند: «سیاست پژوهی یعنی فرایند پژوهشی ای که به منظور فراهم کردن اطلاعاتی منسجم و بین رشته ای، پیش بینی کننده، تصمیم محور، مبتنی بر ارزش و کاربرمحور انجام می شود.»
سیاست پژوهی را همچنین وسیله ای برای خلق دانش در فرایند خط مشی گذاری می داند که در این فرایند محققان درباره علت ها، عواقب عملکرد برنامه ها و خط مشی های عمومی تحقیق می کنند.
کاربرد سیاست پژوهی
نکته مهم در سیاست پژوهی و آنچه آن را از سایر انواع پژوهش متمایز می کند رویکرد کاربردی آن است؛ به طوری که گاه گفته می شود استفاده از سیاست پژوهی مهم تر از انجام آن است. با استفاده از سیاست پژوهی بین رشته های دانشگاهی و بخش های سیاست گذار دولتی پیوند و ارتباط برقرار می شود و تلاش می شود با مطالعه و تحلیل سیاست ها، آگاهی از علت ها و پیامدهای مسائل اجتماعی به تصمیم گیری بهتر و ارتقاء منفعت عامه منجر شود. با این حال ممکن است سیاست پژوهی در مقاصد مختلف و به منظور اهداف متفاوتی به کار رود. از همین رو معانی مختلفی به استفاده از سیاست پژوهی منتسب می شود که گاه موجب ابهام و سردرگمی در معنا و تفاسیر متفاوت از سیاست پژوهی می شود.
یکی از متداول ترین دسته بندی از استفاده از سیاست پژوهی، آن را بـه سه دسته تقسیم می کند:
۱. استفاده ابزاری
اصلی ترین، پرکاربردترین و قدیمی ترین نوع استفاده به شمار می رود؛ تا حدی که نتایج پژوهش ها اثر مستقیم بر سیاست ها و تصمیم ها می گذارند و یافته های پژوهش، اساس و معیاری برای عمل تلقی می شوند.
۲. استفاده نمادین (سیاسی)
در استفاده سیاسی نتایج پژوهش برای تأیید و تصدیق مقدم دانستن ترجیحات به کار گرفته می شود. هدف این نوع پژوهش ها، آگاه کردن تصمیم گیران نیست، بلکه بیشتر برای توجیه وضعیت یا عملی است که به دلایل دیگر اتفاق افتاده است.
۳. استفاده مفهومی
نتایج پژوهش به تدریج نحوه تفکر عامه یا جوامع و گروه های سیاست گذار را شکل می دهند. استفاده مفهومی هنگامی اتفاق می افتد که هدف پژوهش تحت تأثیر قراردادن دیدگاه تصمیم گیران و فرایندهای شناختی آن هـا باشد.
