بررسی و تحلیلچالش‌ها و آسیب های اجتماعیسند هشدار راهبردیمسائل اجتماعی

کرونا و انگ زدن به افراد در اجتماع

بررسی استیگما (انگ زدن) در بحران کرونا، و ارائه اقدامات پیشنهادی برای اصلاح آن

در بحران کرونا، پدیده استیگما و کاهش تعاملات اجتماعی سبب منزوی شدن انسان‌ ها شده و برای سلامت جامعه یک تهدید محسوب می ‌شود. استیگما پدیده‌ ای است که از انگ زدن شروع شده و به انزوای اجتماعی افراد می ‌انجامد. ترس و باورهای نادرست از جمله عوامل ایجاد استیگما در شرایط شیوع بیماری هستند. در وضعیت کنونی، واژه «کرونایی» تبدیل به استیگما شده است. بسیاری از بیماران مبتلا به کرونا و خانواده‌ های آن‌ ها با استیگما مواجه می ‌شوند. به طوری که تصور می ‌شود آن‌ها در ابتلا به بیماری مقصر بوده و دستورات بهداشتی را رعایت نکرده ‌اند و بدین وسیله تبعیض علیه آن ‌ها شکل‌ می ‌گیرد.

ضرورت و اهداف پژوهش

این روزها با شیوع کرونا، احساس خطر و ترس بر جامعه سایه انداخته است. تفاوت بحران اپیدمی کرونا با بقیه بحران‌ ها در این است که همه افراد فارغ از سن، جنس و… در معرض ابتلا به آن هستند. اپیدمی کرونا برای جامعه یک تهدید محسوب می ‌شود چرا که کاهش تعاملات اجتماعی به عنوان روشی برای مصون ماندن تجویز می ‌شود. در این اپیدمی، انسان ‌ها خود را منزوی می‌ کنند و رفتارهایی مثل بی ‌اعتنایی، فاصله گرفتن و … عادی می ‌شود؛ زیرا این تصور به وجود آمده که هر انسانی از کنار من عبور کند یک تهدید برای سلامت من است، پس باید او را طرد کنم. اینکه کرونا خطری برای سلامت عمومی است، قابل انکار نیست اما باید در نظر داشت که پیشگیری از بیماری جسمی نباید بر سلامت روانی و سلامت اجتماعی آسیب برساند. در این پژوهش، اقداماتی جهت اصلاح رفتارها در اپیدمی کرونا ارائه شده است که تمامی ابعاد سلامت جامعه را در بر می ‌گیرد.

استیگما

استیگما یا برچسب ‌زنی اجتماعی، پدیده ‌ای روانی-اجتماعی است که از انگ زدن شروع شده و به انزوای اجتماعی افراد می ‌انجامد. این برچسب وضعیتی است که در جامعه نامطلوب تلقی می ‌شود. در وضعیت کنونی، واژه «کرونایی» تبدیل به استیگما شده است. برخی از ناملایمات فرهنگی و اجتماعی که کرونا ایجاد کرده در ادامه تشریح شده است.

  • این بیماری با تبعیض علیه برخی گروه‌ های اجتماعی همراه شده است. برای مثال گفته می ‌شود که بیشتر افراد مسن و افراد دارای بیماری زمینه ‌ای فوت می ‌کنند و نگران نباشید. در این اطلاع‌ رسانی نوعی تبعیض بر مبنای ارزش ‌گذاری جان انسان ‌ها مستتر است که گویا بعضی گروه‌ ها جانشان کم ‌ارزش ‌تر از بقیه است.
  • بسیاری از بیماران با انگ و استیگما مواجه می ‌شوند که در ابتلا به بیماری مقصرند و دستورات بهداشتی را رعایت نکرده، سلامت عمومی جامعه را تهدید می‌ کنند و به این ترتیب تبعیض علیه آن ‌ها شکل‌ می‌ گیرد.
  • به دلیل اطلاعات نادرست، بسیاری از افراد تصور می‌ کنند که افراد مسن تولیدکننده ویروس کرونا هستند و از آن ‌ها فاصله می ‌گیرند. حال آنکه این گروه به عنوان قشر آسیب‌ پذیر باید بیشتر مورد توجه باشند.
  • این برچسب زدن در سطح جهانی به تمایلات نژادپرستانه علیه ملت ‌ها دامن زده است. برای مثال، به ایران به چشم کشوری که به تعهدش در کنترل بیماری عمل نکرده و منبع بیماری است، نگاه می‌ شود. بدین روی، مرزهای کشورهای همسایه بر ایران بسته شده است.
  • برچسب ‌زنی به اقشار مختلف از دیگر انواع استیگما است. برای مثال، این روزها هجمه ‌های شدیدی نسبت به گروه ‌های اجتماعی (مثلا طلاب چینی-قم) و یا اهالی شهر قم ایجاد شده است.
  • افراد آن‌ چنان از ویروس کرونا می‌ ترسند که وابستگان هر فردی که به دلایل گوناگون فوت شده باید به دیگران ثابت کنند که متوفی از بیماری کرونا فوت نشده است.

عوامل ایجاد استیگما در شیوع بیماری

عوامل زیادی به ایجاد استیگما در خصوص یک بیماری منجر می‌ شوند که نمونه ‌های بارز آن در کرونا عبارتند از:

  • ترس: ترس از بیماری، روی ذهن و رفتار ما تاثیر می ‌گذارد. ترس می ‌تواند منجر به مخفی ‌کاری شود؛ مانند مخفی کردن بیماری از دیگران و سازمان‌ها، مخفی کردن بیماری خود و محروم ماندن از همدلی ‌های آرامش ‌بخش. همچنین می ‌تواند باعث از بین رفتن انسانیت شود. به عنوان مثال، اگر پیش از این کسی عطسه یا سرفه می‌ کرد، دیگران برایش آرزوی سلامتی می ‌کردند. ولی این روزها با دیده فردی بی ‌بهداشت او را می ‌نگرند و از کنارش می‌ گذرند.
  • باورهای نادرست: باورهای افراد، نیروی محرکه آن ‌ها در اقدام به عملی یا ممانعت از انجام آن هستند. در خصوص بیماری کرونا می ‌توان به باورهایی چون از بیمار کرونایی باید فرار کرد، کودکان بیمار نمی ‌شوند و … اشاره کرد.
  • سرزنش کردن: فرد بیمار به خاطر شرایطش از لحاظ جسمی و روحی ضعیف و حساس‌ تر می ‌شود و گاهی به سبب شرایط پیش‌ آمده خود را عمیقا سرزنش می ‌کند و اگر از سوی نزدیکان و جامعه نیز مورد سرزنش قرار گیرد، آسیب بیشتری می ‌بیند.

اقدامات پیشنهادی جهت اصلاح رفتارها در بحران کرونا

همانطور که گفته شد، پیشگیری از بیماری جسمی نباید بر سایر ابعاد سلامت جامعه چون سلامت روانی و سلامت اجتماعی آسیب برساند. بنابراین لازم است برنامه‌ های پیشگیری این ابعاد سلامت را نیز در بر گیرند و به دور از اغراق و ایجاد استیگما بر مبنای واقعیت‌ های علمی اجرایی شوند. در این زمینه اقدامات زیر پیشنهاد می‌ شود:

  • باید باور داشته باشیم که بیمار متهم نیست و صرفا با رعایت نکات بهداشتی و بدون دل ‌آزاری می‌توان از مبتلا شدن به کرونا پیشگیری کرد.
  • باید افراد مبتلا و افرادی که در نواحی آلوده زندگی می ‌کنند، را ترغیب کنیم که هدایت تلاش ‌های مختلف از قبیل برنامه ‌های مبارزه با استیگما را بر عهده داشته باشند.
  • رسانه ‌ها خصوصا شبکه‌ های اجتماعی بر نگرش ما نسبت به دیگران تاثیر می‌ گذارند. همه ما به عنوان مخاطب باید رسانه ‌ها و گزارش‌ هایی را که علیه گروهی از مردم تبعیض قائل می ‌شوند، به چالش بکشانیم.
  • باید بدانیم که اهل جای خاصی بودن لزوما ما را در برابر بیماری آسیب ‌پذیرتر نمی ‌سازد.
  • نباید کسی را به خاطر پوشیدن ماسک قضاوت کنیم یا تصور کنیم بیمار است. نزدن ماسک نیز به معنای بی ‌بهداشتی و بی‌توجهی به سلامت خود و دیگران نیست.
  • باید راهکارهای قابل اجرا برای عموم مردم جهت همدلی با کسانی که تحت تاثیر کرونا قرار گرفته ‌اند، ارائه داده شود. برای مثال، کمک به بازماندگان برای برپا کردن عزاداری بعد از اتمام اپیدمی کرونا.
  • فرصت ‌های یادگیری باید برای همگان و خصوصا دانش ‌آموزان و کارمندان ایجاد شود که ایده‌ های نژادپرستانه و نادرست را برطرف کنند.
  • جهت مقابله با استیگما، رسانه ‌ها و مقامات بهداشت عمومی می ‌توانند اقدامات زیر را انجام دهند:
  • حفظ حریم خصوصی و محرمانه بودن هویت افرادی که با این بیماری ارتباط دارند.
  • ارتباط‌ گیری به موقع با بیماران و کسانی که مشکوک به ابتلا هستند به منظور کاهش خطر.
  • مقابله با رفتارها و اظهارات منفی.
  • به سبب تقارن این شرایط بحرانی و قرنطینه با اعیاد و مناسبت‌ ها، اقداماتی باید انجام گیرند که عبارتند از تولید و پخش برنامه ‌های سرگرم کننده و ایجاد شرایط مجازی مناسب برای جشن اعیاد و تقویت اعتقادات مذهبی مردم.
  • راه‌ انداختن پویش تمیزی برای قسمت ‌های مختلف شهرها و پویش همدلی برای افراد بیمار و اطرافیانشان.
  • استفاده از فرصت پیش آمده برای ارتقای ویژگی‌ های مذهبی مردم و زدودن مرزهای مذهب با شادی و بهداشت.

جمع‌ بندی

این روزها با شیوع کرونا، مردم احساس خطر و ترس را در جامعه به شدت افزایش داده است. از آن ‌جایی که کاهش تعاملات اجتماعی برای مصون ماندن از این بیماری تجویز می ‌شود، انسان‌ ها منزوی می ‌شوند. همچنین این تصور به وجود آمده که هر انسانی که در اطراف من هست ممکن است، مبتلا به کرونا باشد. با استفاده از رسانه باید به مردم آموزش داد که بیمار متهم نیست و با رعایت نکات بهداشتی می‌ توان از مبتلا شدن به کرونا پیشگیری کرد. همچنین می ‌توان پویش همدلی برای افراد بیمار و اطرافیانشان راه‌ انداخت و به بازماندگان برای برپا کردن عزاداری بعد از اتمام اپیدمی کرونا کمک کرد.

این مطالعه در مرکز پژوهشی آرا و توسط فاطمه نوری‌راد و با همکاری خانم شاه حسینی در سال ۱۳۹۸ انجام شده است.

امتیاز کاربر ۲ (۱ رای)

مرکز پژوهشی آرا

مرکز پژوهشی آرا، محلی برای انجام مطالعات و پژوهش‌های مورد نیاز کشور با تمرکز بر مفهوم سیاستگذاری عمومی و مبتنی بر منطق گفتمان‌محوری است. ورود به صفحه انديشکده

فاطمه نوری راد

دکتری علوم ارتباطات - دانشگاه علامه طباطبایی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا